Faizsiz Bankacılık Sistemi Nedir?

Bankacılık faaliyetleri günümüzün vazgeçilmezi haline geldi. Bunun temel sebebi herhangi bir iş yapacağımız zaman elimizde olmayan parayı bankalardan kolaylıkla bulabilmemiz ve bunu taksitler halinde ödeme imkanına sahip olmamız.

Günümüz bankacılığında iki tür bulunmaktadır. Bunlardan ilki ve dünya üzerinde en yaygın olanı kredi faiz üzerine kurulu olandır. Bir diğeri de İslami usullere uygun olan faizsiz katılım bankacılığıdır.

Faizsiz bankacılık sistemi ilk olarak  1963 yılında Mısır’da ortaya çıkmıştır. Mith Ghamr adı ile kendisini tanıtan bu banka İslam alemine yeni bir değer ve alternatif sunarak, geleneksel bankacılık sisteminden ayrılmayı başarmıştır. Genel olarak İslam ülkeleri ile özdeşleşen bu sistemin bir diğer adı ise “katılım bankacılığı” olarak bilinir.

İslam anlayışına göre faiz ve getirisi haram kılınması dolayısıyla bankacılık işlemlerine sıcak bakmayan kişiler bu sistem ile tüm faaliyetlerini gerçekleştirebilmenin yanı sıra, dünyaya kolayca entegre olabilirler. Dolayısıyla İslam’a göre bu tür ticaretten elde edilen gelir tamamen helal kılınmıştır.

Faizsiz bankacılığa daha çok “emanet” kavramı yerleşmiştir. Fon olarak kullanılan paranın ana kaynağı olan kişiler, paralarını güvendikleri bir kuruma emanet ederler. Kar ve zarar oranını hesaba katan bu tür kurumlar fonu olabildiğince az zarar ile idare etmeye çalışırlar.

Her bankanın mevduat hesapları için sunduğu faiz oranlarıi dolayısıyla getirileri farklı oluyor. Vadeli mevduat hesaplama sayfamızdan en avantajlı seçenekleri sunan bankaları görebilirsiniz.

Katılım Bankacılığının Temelinde Ne Vardır?

Katılım Bankacılığı ismi temel olarak kâr ve zarara ortak olma üzerine kurulu olmasından gelir. Dolayısıyla mudilerden topladıkları fonlar aracılığı ile bankadan borç alan kişilere kaynak bulmaktadırlar.

Faizsiz bankacılıkta ortaklardan toplanan para ile bir mala ya da malzemeye ihtiyaç duyan kişi ortak noktada buluşur. Banka, kişinin ihtiyacı olan ürünü satın alır ve talep eden şahsa taksitler halinde satar. Bu vadenin sonunda elde ettiği karı, üye ile paylaşır. Kısacası banka para satmak yerine ihtiyaç olan malı kendi bünyesine alıp, onu talep eden kişiye taksitler halinde satar.

Bu durum normal bankalarda tam tersi şekilde işler. Faiz ile iş yapan bankalar, herhangi bir şekilde iş yapmak için krediye ihtiyaç duyan kişiye vereceği parayı mudiden topladığı mevduat paralarından yarattığı kaynaktan sağlar. Böylece bu krediden gelen faizin bir kısmını kendisine kâr olarak ayırırken, diğer kısmını parası bankada mevduat faizinde olan kişiye verir. Böylece sistemli bir şekilde para satım işlemini gerçekleştirmiş olur.

Faizsiz Bankacılığın Diğerleri ile Olan Benzerlikleri Nelerdir?

Katılım Bankacılığı, faiz kavramını kurum içerisindeki işlerinde işletmese de diğer bankacılık türleri ile benzerlikler taşıyan başka yönleri de vardır. Buna göre:

• Katılım bankaları ve mevduat bankaları tek bir kuruma bağlı olarak çalışmaktadırlar. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından denetlenen her banka Türkiye’de faaliyet gösterebilir.
• İki banka türündeki sözleşme, evrak vb. her türlü yazılı belge BDDK tarafından belirlenir ve buna göre sözleşme maddeleri benzerlik gösterebilir.
• Bankaların tümü BDDK’ya bağlı olduğu için ancak onun çizdiği standartlar çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebilir. Yurt dışı kaynaklı olsa dahi Türkiye Cumhuriyeti’nde iş yapan her banka ülke kurallarına uymakla yükümlüdür.
• İki banka türü için de fatura ödeme, ATM işlemleri vb. tüm yan hizmetler geçerlidir.

Katılım Bankacılığı ile Mevduat Bankacılığı Arasındaki Farklar Nelerdir?

Normal şartlarda iki banka türü de birbirinin tam zıddıdır. Birinin temeli kar/zarar oranına dayanırken, diğeri elde ettiği mevduatları kredi olarak satıp, kredilerden aldığı faizleri mudilerine paylaştırarak ilerler. Dolayısıyla iki ayrı kutbu temsil eden bu iki tür bankacılık faaliyetinde benzeyen yönlerden çok ayrılan yönler ön plana çıkar.

Katılım Bankaları:

• Faizsiz bankacılıkta toplanan kaynaklar kâr/zarar ortaklığına dayanır. Müşterilerin bir araya gelmesi ile oluşturulan kaynaklar ihtiyacı olan kişiye kullandırılırken vadeli satış ve kâr/zarar üzerine kuruludur.
• Katılım bankasında krediye ihtiyacı olan kesinlikle nakit alamaz. Alacağı ürünü kişiye üzerine kar koyarak satış yaparlar. Böylece kredi vermedikleri için faiz uygulamamış olurlar.
• Kâr/zarar üzerine kurulu bir düzene oturduğu için katılım bankalarında borçlunun vade bitiminden önce kâr mı yoksa zarar mı ettiği önceden belli olmaz.
• Elde edilen fonlar mutlaka ama mutlaka faizsiz bir faaliyette kullanılır.
• Faizsiz bankacılıkta müşterilerin göstereceği teminattan çok ortak olma durumu söz konusudur. Bu da her anlamda kâr ve zarar hesabının herkesçe karşılanması anlamına gelmektedir.

Mevduat Bankacılığı:

• Mudilerden elde ettiği fonu faizli kredilere yönlendirir. Böylece oradan yaptığı kârı yine mudileri ile paylaşarak ilerler.
• Katılım bankalarında olmayan para satma yöntemini kullanırlar. Para, mal gözüyle görülür ve belirli faiz oranlarında ihtiyacı olan kişilere satılır.
• Temeli kâr/zarara dayanmayan mevduat bankacılığı, önceden belirlenen faiz oranlarında müşterisine ödeme yapar. Bu nedenle kişi önceden ne kadar alacağını rahatlıkla hesaplayabilir.
• Fonların bir kısmı bankanın da içerisinde bulunduğu ticari faaliyetler içerisinde değerlendirilirken, bir kısmı da faizli krediler aracılığı ile satılır.
• Faizli bankacılıkta herhangi bir ortaklık söz konusu değildir. Dolayısıyla kredi kullanmak isteyen müşterilerin göstereceği maaş, taşınır-taşınmaz mal, şirket gibi teminatları banka tarafından kabul edilebilir. Bu mevduat bankacılığının temelini oluşturur.

Birikimlerinizin durduğu yerde çoğalmasını sağlayan vadeli mevduat hesaplarınız için hangi bankanın daha iyi seçenek sunduğunu görmek için vadeli mevduat faiz oranları sayfamızdan kontrol edebilirsiniz.

Kâr Payı ile Faiz Getirisi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kâr payı, faizsiz bankacılığın dayandığı temelleri gösterir. Parasını değerlendirmek amacıyla bu tür bankalara yatıran kişiler her türlü artı ve eksiyi göz önüne alarak, dinen helal kazanç elde etmeyi amaçlıyorlar.

Kar Payı:

• Vade sonuna kadar net değildir. Kişi ancak elde edilecek kâra göre bir gelir elde eder.
• Kâr, müşterilere kullandırılan fonlardan elde edilir.
• Vade sonunda kâr da elde edilebilir zarar da, müşteri bunu en baştan kabul eder.

Faiz:

• Müşterinin vade sonunda alacağı para önceden bellidir. Belirli bir mevduat faiz oranında anlaşan banka ve müşteri ne kadar sürelik mevduat yapıyorsa sonunda ona göre faiz getirisi alır.
• Mevduat bankacılığı müşterisinin faiz getirisini ne olursa olsun ödemek zorundadır. Dolayısıyla katılım bankacılığındaki gibi kâr/zarar durumlarına müşteri asla karışmaz.
• Müşteriden alınan mevduat parası farklı kredilere fon olarak verilir. Bu şekilde müşteri faiz getirisini elde eder.

Katılım Bankacılığında Diğer Hizmetler Nelerdir?

Faizsiz bankacılıkta, mevduat bankacılığında var olan hemen hemen tüm yan hizmetler müşteriye sunulmaktadır. Bu hizmetleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ortak ATM işlemleri
• Döviz alım-satım
• İnternet Bankacılığı faaliyetleri
• Otomatik ödeme talimatları (Elektrik, su, doğalgaz vb.)
• Havale ve EFT işlemleri

Katılım Bankacılığının Eleştirildiği Noktalar Nelerdir?

Faizden uzak durmaları klasik bankacılık anlayışı ile çakışmaktadır. Bu nedenle dünyada var olan ekonomik ve banka sistemine uymamaları nedeniyle genel olarak eleştirilen katılım bankaları, bu durumu bono ve tahvil gibi bankalar arası piyasada işlem yapmadığını söyleyerek açıklık getirir. Ancak başta da bahsettiğimiz gibi diğer bankacılık faaliyetlerinden uzak durması yalnızca dini hassasiyetleri fazla olan kişilerin ilgisini çeker.

Katılım bankalarında fon oluşturan kişiler bir nevi ticari faaliyet üzerinden kâr payı almaktadırlar. Dolayısıyla yapılacak işe göre bir kâr alınacağından bu pay, düşük de olabilir yüksek de… Dolayısıyla belirsizliği de buradan gelmektedir. Vade sonuna kadar bankanın yapacağı işler çok karlı olması üyenin avantajınadır. Bu bankalara paralarını yatıran kişiler genel olarak dini hassasiyetleri olan ve faiz kavramından olabildiğince uzak durmak isteyenlerden oluşmaktadır. Bu da katılım bankacılığının özellikle Türkiye gibi gelişmiş ülkelerdeki katılım oranının ne kadar yüksek olduğu bize göstermektedir.