Faizsiz Bankacılık Sistemi Nedir?

Katılım bankacılığı, yani faizsiz bankacılık, özellikle İslam kültürünün yaygın olduğu ülkeler için oldukça önemlidir.

Bankacılık düzeninin en önemli varlıklarından biri faizdir. Faizin dine uygun bulunmaması sonucu ortaya çıkan faizsiz katılım bankacılığı, kâr payı sistemi ile çalışır. Parası işletilen tüketicilere, paranın işletildiği fonun durumuna göre kâr ve zarardan pay verilir. Genel bankacılığın “para satışı” prensibi bu sistemde yoktur.

Faizsiz bankacılık sistemi ilk olarak 1963 yılında Mısır’da ortaya çıkmıştır. Mith Ghamr adı ile kendisini tanıtan bu banka, İslam’ı benimsemiş ülkelere bir alternatif sunarak geleneksel bankacılık sisteminden ayrılmayı başarmıştır. Genel olarak İslam ülkeleri ile özdeşleşen bu sistem “katılım bankacılığı” olarak adlandırılır.

İslam anlayışına göre faiz ve getirisi haram kılındığı için bankacılık işlemlerine sıcak bakmayan tüketiciler, bu sistem ile tüm finansal varlıklarını değerlendirebilmekte ve ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler. Faizsiz bankacılık, kâr payı hesaplama işlemi sonucu tüketicilerin gelir elde ettiği bir sisteme sahiptir. Bu sistem sonucunda elde edilen gelirin dinen hiçbir sakıncası olmadığı için belirli bir kesim sadece katılım bankacılığını kullanır.

Faizsiz bankacılığa daha çok “emanet” kavramı yerleşmiştir. Fon olarak kullanılan paranın ana kaynağı olan kişiler, paralarını güvendikleri bir kuruma emanet ederler. Kâr ve zarar oranını hesaba katan bu tür kurumlar, fonu olabildiğince az zarar ile idare etmeye çalışırlar.

HangiKredi hesaplama araçları ile çalıştığınız ya da çalışmak istediğiniz bankaların sunduğu faiz oranları üzerinden vadeli mevduat hesaplama yapabilirsiniz.

Katılım Bankacılığının Temelinde Ne Vardır?

Faizsiz bankacılık standartları, genel olarak kâr ve zarara ortak olma temeline dayanır. Bu doğrultuda sistem, mudilerden toplanan fonlar aracılığı ile bankadan borç alan kişilere kaynak bulmak suretiyle işler.

Faizsiz bankacılıkta ortaklardan toplanan para ile bir mala ya da malzemeye ihtiyaç duyan kişi ortak noktada buluşur. Banka, kişinin ihtiyacı olan ürünü satın alır ve talep eden şahsa taksitler halinde satar. Bu vadenin sonunda elde ettiği kârı, üye ile paylaşır. Kısacası banka para satmak yerine ihtiyaç olan malı kendi bünyesine alıp onu talep eden kişiye taksitler halinde satar.

Bu durum normal bankalarda tam tersi şekilde işler. Faiz sistemi ile çalışan bankalar, krediye ihtiyaç duyan tüketicilere vereceği parayı, mudilerden toplanan mevduat paraları ile yarattığı kaynaktan sağlar. Böylece bu krediden gelen faizin bir kısmını kendisine kâr olarak ayırırken diğer kısmını parası bankada mevduat faizinde olan tüketicilere verir. Dolayısıyla bu, para satma sistemi olarak kabul edilir.

Faizsiz Bankacılığın Diğerleri ile Olan Benzerlikleri Nelerdir?

Katılım bankacılığı, faiz sisteminin niteliklerini taşımadığı için belirgin farklara sahiptir. Fakat pek çok ürün sunar ve bir kısmı nedeniyle diğer bankacılık sistemlerine benzerlik gösterir Buna göre:

• Katılım bankaları ve mevduat bankaları tek bir kuruma bağlı olarak çalışmaktadırlar. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından denetlenen her banka Türkiye’de faaliyet gösterebilir.
• İki banka türündeki sözleşme, evrak gibi her türlü yazılı belge BDDK tarafından belirlenir ve buna göre sözleşme maddeleri benzerlik gösterebilir.
• Bankaların tümü BDDK’ya bağlı olduğu için ancak onun çizdiği standartlar çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebilir. Yurt dışı kaynaklı olsa dahi Türkiye Cumhuriyeti’nde iş yapan her banka, ülke kurallarına uymakla yükümlüdür.
• İki banka türünde de fatura ödeme, para transferi, ATM işlemleri, telefon bankacılığı ve mobil bankacılık gibi tüm yan hizmetler mevcuttur.

Katılım Bankacılığı ile Mevduat Bankacılığı Arasındaki Farklar Nelerdir?

Yaygın olarak kullanılan bu iki bankacılık türü, farklı prensiplere dayanırlar. Bu nedenle genellikle tüketiciler iki banka türünden birini seçer ve diğerini çok fazla kullanmaz. Katılım ve mevduat bankacılığı arasındaki farklar, tüketiciler için belirleyici unsurlardır.

Katılım Bankaları

• Faizsiz bankacılıkta toplanan kaynaklar kâr/zarar ortaklığına dayanır. Müşterilerin bir araya gelmesi ile oluşturulan kaynaklar, ihtiyacı olan kişilere vadeli satış yöntemi ile kullandırılır.
• Katılım bankasında krediye ihtiyacı olan tüketicilere nakit para verilmez. Bunun yerine nakit ihtiyacı doğuran problem çözülür. Bir mala ihtiyacı olan tüketici adına o mal alınır, üzerine eklenen kâr ve taksitlerle tüketiciye satılır. Dolayısıyla kredi verilmediği için faiz de uygulanmamış olur.
• Katılım bankalarında borçlunun kâr ya da zarar edip etmediği, vade bitiminden önce tespit edilemez.
• Elde edilen fonlar mutlaka faizsiz bir faaliyette kullanılır.
• Faizsiz bankacılıkta müşterilerin göstereceği teminattan çok ortak olma durumu söz konusudur. Bu da her anlamda kâr ve zarar hesabının herkesçe karşılanması anlamına gelmektedir.

Mevduat Bankacılığı

• Mevduat bankacılığında toplanan fon, faizli kredilere yönlendirir. Elde edilen kârın kaynağı ise faizlerdir.
• Katılım bankalarında olmayan para satma yöntemini kullanırlar. Para, mal gözüyle görülür ve belirli faiz oranlarında ihtiyacı olan kişilere satılır.
• Mevduat bankacılığı sistemine sahip bankalar, önceden belirlenen faiz oranları doğrultusunda, müşterisine ödeme yapar. Bu nedenle tüketici, elde edeceği geliri önceden hesaplayabilir.
• Fonların bir kısmı bankanın da içinde bulunduğu ticari faaliyetler için değerlendirilirken bir kısmı da faizli krediler aracılığı ile satılır.
• Faizli bankacılıkta herhangi bir ortaklık söz konusu değildir. Dolayısıyla kredi kullanmak isteyen müşterilerin göstereceği maaş, taşınır-taşınmaz mal, şirket gibi teminatlar banka tarafından kabul edilebilir. Bu sistem mevduat bankacılığının temelini oluşturur.

Birikimlerinizi değerlendirerek gelir elde edebilmek adına, hangi bankanın daha yüksek faiz oranı sunduğunu görmek için vadeli mevduat faiz oranları sayfamızı takip edebilirsiniz.

Kâr Payı ile Faiz Getirisi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kâr payı, faizsiz bankacılığın dayandığı temelleri gösterir. Parasını değerlendirmek amacıyla bu tür bankalara yatıran kişiler her türlü artı ve eksiyi göz önüne alarak, dinen helal kazanç elde etmeyi amaçlarlar. Faiz getirisi ise mevduat bankacılığından elde edilen geliri ifade eder.

Kâr Payı

Kâr payının miktarı, yani kâr ya da zarar etme durumu, vade sonuna kadar net değildir. Kişi ancak elde edilecek kâra göre gelir elde eder. Kâr, müşterilere kullandırılan fonlardan elde edilir. Vade sonunda kâr da elde edilebilir zarar da. Müşteri bunu en baştan kabul eder.

Faiz

Faiz uygulamasında müşterinin vade sonunda alacağı para önceden bellidir. Belirli bir mevduat faiz oranında anlaşan banka ve müşteri arasında vade süresi ile ilgili de bir anlaşma sağlanır. Hesaplanan faiz tutarı, vade sonunda tüketiciye ödenir. Kâr payında bulunan zarar etme durumu faizde yoktur ve risksiz bir yatırımdır.

Katılım Bankacılığında Diğer Hizmetler Nelerdir?

Faizsiz bankacılıkta, mevduat bankacılığında var olan pek çok yan hizmet de müşteriye sunulmaktadır. Bu hizmetlerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

1. Ortak ATM işlemleri
2. Döviz alım-satım
3. İnternet Bankacılığı faaliyetleri
4. Otomatik ödeme talimatları (Elektrik, su, doğalgaz vb.)
5. Havale ve EFT işlemleri

Katılım Bankacılığının Eleştirildiği Noktalar Nelerdir?

Katılım bankacılığının faizden uzak durması, klasik bankacılık anlayışı ile çakışmaktadır. Bu nedenle dünyada kabul görmüş ekonomik sisteme ve geleneksel banka kültürüne uymaması konusunda eleştirilir. Bu duruma, bono ve tahvil gibi bankalararası piyasada işlem yapmama söylemi ile açıklık getirir. Söz konusu dinamiklerin eksikliği eleştirilse de faizsiz bankacılığın varlığı ile dini konuda hassas lan tüketicilerin finansman ihtiyaçları karşılanabilmektedir.

Faizsiz Bankacılıkta Zarar Eder miyim?

Faizsiz bankacılığın temelini oluşturan kâr ve zarar ortaklığı, yatırım sonucunda zarar etme ihtimalini de doğurur. Fakat katılım bankaları finansman havuzunu oluştururken müşteri seçiminde titiz davranır ve zarar ihtimalini en aza indirir. Bu nedenle faizsiz bankacılıkta zarar etme ihtimaliniz oldukça düşüktür.

Faizsiz Katılım Bankaları Hangileridir?

Uluslararası boyutta markalaşmış olan katılım bankaları ile birlikte yerli sermayeye sahip bankalar da Türkiye’de hizmet vermektedir. En yaygın ağa sahip faizsiz katılım bankaları şunlardır:

1. Ziraat Katılım
2. Vakıf Katılım
3. Türkiye Finans
4. Kuveyt Türk
5. Albaraka Türk