Birincil Piyasa Nedir? Nasıl İşler?

Finansal piyasalarda menkul kıymetlerin ilk kez ihraç edildiği işlem alanı birincil piyasa olarak adlandırılır. Yani şirketlerin sermaye artırımı amacıyla halka arz gerçekleştirdiği, kamu veya özel sektör kuruluşlarının yatırımcılara doğrudan menkul kıymet sattığı piyasadır. Bu süreçte menkul kıymetler doğrudan ihraççıdan yatırımcıya geçer. Ayrıca birincil piyasa, şirketlerin kaynak sağlamak için başvurduğu ilk adımdır. Genellikle hisse senetleri ya da borçlanma araçları üzerinden yapılır.

Bunun yanı sıra birincil piyasalar, doğrudan fon akışının sağlandığı alandır. Burada yatırımcıdan elde edilen fon, doğrudan ihraççı şirketin kasasına girer. Bu nedenle şirketlerin; büyüme, borç ödeme veya yeni yatırımlar için finansman sağlama süreçlerinde kritik rol oynar. Alım-satım işlemleri ise sınırlı süreyle ve belirlenen fiyat aralığında gerçekleştirilir.

Bu piyasa, yatırımcıya daha erken aşamada şirkete ortak olma fırsatı sunduğu gibi şirketin de doğrudan ve görece düşük maliyetle sermaye temin etmesini de sağlar. Ayrıca, birincil piyasada işlem yapan yatırımcılar portföylerinde yatırım fonları gibi farklı araçları da değerlendirebilir.

Halka Arzlar Birincil Piyasada Nasıl Gerçekleştirilir?

Halka arz bir şirketin paylarını ilk kez yatırımcılara sunma sürecidir. Bu işlem doğrudan birincil piyasada halka arz kapsamında yürütülür. Bu aşamada şirket, paylarını yatırımcılara belirli bir fiyat ya da fiyat aralığı üzerinden sunar. Süreç, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) onayıyla başlar ve aracı kurumlar eşliğinde yürütülür. Halka arz süreci şu adımlarla işler:

• SPK onayı alınır. Şirket finansal tablolarıyla birlikte izahname yayımlar.
• Talep toplama süreci başlar. Yatırımcılar belirlenen tarihlerde talepte bulunur.
• Fiyat belirlenir. Sabit fiyatla mı yoksa talep toplama yöntemiyle mi arz yapılacağına göre fiyat netleşir.
• Dağıtım yapılır. Gelen talepler doğrultusunda yatırımcılara pay dağıtılır.
• Borsada işlem başlar. Halka arz edilen paylar, işlem günü sonrası artık ikincil piyasada alınıp satılır.

Sürecin tamamı, birincil piyasa işlemleri kapsamında değerlendirilir. Yatırımcılar bu aşamada doğrudan şirketten hisse satın almış olur. Fiyat genellikle piyasa değerinin altında belirlenir. Çünkü şirket, yatırımcıyı ikna ederek fon sağlamak ister.

Birincil Piyasa ile İkincil Piyasa Arasındaki Fark Nedir?

Finansal piyasalarda menkul kıymetlerin işlem gördüğü iki temel piyasa vardır. Bunlar; birincil ve ikincil piyasadır. Bu iki piyasa birbirini tamamlayan yapıdadır. Ancak bu piyasaların işleyiş mantıkları farklıdır.

Birincil piyasa, menkul kıymetin ilk kez ihraç edildiği yerdir. Yani yatırımcı ile şirket arasında doğrudan bir para transferi gerçekleşir. İkincil piyasa ise bu menkul kıymetlerin daha sonra yatırımcılar arasında alınıp satıldığı piyasadır. Yani birincilde ihraç, ikincilde el değiştirme söz konusudur.

Bunların yanı sıra yatırımcının yaptığı alım, birincil ikincil piyasa farkını anlamadan değerlendirilemez. Halka arzda hisse almak birincil piyasaya katılmak anlamına gelirken, Borsa İstanbul’da günlük alım-satım yapmak ikincil piyasa işlemidir.

Birincil Piyasa Yatırımcılara Hangi Avantajları Sunar?

Birincil piyasada işlem yapan yatırımcılar, menkul kıymetleri doğrudan ihraççıdan satın aldıkları için çoğu zaman daha avantajlı fiyatlarla alım yapabilir. Bu durum özellikle halka arz süreçlerinde dikkatleri çeker. Şirketler genellikle yatırımcı ilgisini artırmak adına hisse fiyatlarını makul seviyelerde belirler. Böylece erken aşamada alım yapanlar, ikincil piyasada işlem başladığında değer artışından faydalanabilirler.

Bu avantajın arkasında sermaye piyasaları içinde birincil piyasanın özel bir işlev üstleniyor olması yer alır. Burada gerçekleşen işlemler, doğrudan fon aktarımını mümkün kılar. Bu durum da hem şirketin büyüme planlarına katkı sağlayabilir hem de yatırımcıya potansiyel kazanç sunabilir.

Ayrıca sürecin bazı riskler içerdiği de unutulmamalıdır. Şirketin finansal gücü, sektördeki konumu, büyüme stratejileri ve arzdan elde edeceği fonu nasıl kullanacağı gibi unsurlar dikkatle değerlendirilmelidir. Bu nedenle yatırımcıların izahnameyi ayrıntılı biçimde incelemeleri ve cazip fiyatlara değil uzun vadeli stratejilere odaklanmaları önemlidir.

Borsa İstanbul’da Birincil Piyasa İşlemleri Nasıl Yürütülür?

Şirketler halka arz sürecini tamamladıktan sonra Borsa İstanbul’da işlem görebilmek için belirli prosedürleri izlerler. Bu süreç, borsa birincil piyasa kapsamında yürütülür ve SPK onayına tabidir. Borsa İstanbul, payların yatırımcılara ilk kez arz edildiği bu süreç belirli işlem saatleri, platformlar ve kurallar dahilinde gerçekleştirir. Ayrıca tüm işlemler, yatırımcıya şeffaf ve eşit erişim sağlanacak şekilde yapılandırılmıştır. Borsa İstanbul birincil piyasa işlemlerinin temel aşamaları ise şu şekildedir:

• Başvuru ve Onay Süreci: Şirket, halka arz izahnamesiyle SPK’ya başvurur. Onay sonrası Borsa İstanbul’a kote edilir.
• Halka Arz Yöntemi Belirlenir: Sabit fiyatla mı talep toplama yöntemiyle mi arz edileceği netleştirilir.
• Talep Toplama Dönemi İlan Edilir: Genellikle 2-3 iş günü sürer. Bu süre zarfında yatırımcılar emir iletebilirler.
• Emirlerin Toplanması: Yatırımcılar, aracı kurumlar aracılığıyla borsa alış emir tipleri kapsamında taleplerini girer.
• Pay Dağıtımı Yapılır: Talep toplama sona erdiğinde yatırımcıların emirleri kıyaslanır ve pay dağıtımı gerçekleştirilir.
• İkincil Piyasa Açılışı Yapılır: Halka arz edilen paylar, belirlenen tarihte Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlar.

Bu işlemler genellikle belirli zaman aralıklarında yürütülür. BIST birincil piyasa işlem saatleri, SPK ve Borsa İstanbul tarafından ilan edilen halka arz takvimine bağlı olarak değişebilir. Ancak çoğu zaman 10:30-13:00 arası talep toplama saatleri olarak tercih edilir. Yatırımcıların bu süreci kaçırmaması, fonlama planlamasını doğru yapması ve zamanında talep girmesi yüksek önem taşır.

Yatırım sürecinin her aşamasında doğru bilgiye ulaşmak ise stratejik kararlar alabilmek açısından oldukça önemlidir. Siz de yatırım dünyasına adım atmadan önce farklı yatırım araçları hakkında kapsamlı bilgi edinmek istiyorsanız HangiKredi Bilgi Merkezi’ni ziyaret edebilirsiniz. Sermaye piyasalarındaki fırsatları daha iyi değerlendirmek için doğru içeriklerle donanım kazanabilirsiniz.