Opsiyon Sözleşmesi Nedir?

Opsiyon nedir?

Türk Dil Kurumuna göre opsiyonun anlamı, ek zaman ya da bekletme süresidir. Finansta ise opsiyon; belirli bir varlığı, ileri tarihte daha önce anlaşılan fiyattan alma veya satma hakkı veren finansal sözleşmelerdir. Bir diğer ifadeyle, taraflarına belirli bir vadede önceden tespit edilen fiyatta, miktarda ve nitelikteki yatırım araçlarını alma ya da satma imkânı sunan kontrattır. Bu türev piyasası aracı sayesinde ekonomik hareketlere karşı önlem alabilir, portföyünüzdeki riskleri dengeleyebilirsiniz.

Opsiyonların çalışma mantığı nasıldır?

Opsiyon piyasasında alım ve satım olmak üzere iki ayrı işlem bulunur. Yatırımcı; prim ödeyerek fiyatların artacağı beklentisiyle alış (call); düşeceği tahminiyle de satış (put) sözleşmesi yapabilir. Vade bitiminde gerçekleşen fiyatla belirlenen tutar farklı olduğunda kâr ya da zarar açığa çıkar. Ayrıca bu işlemde düzenleyen ve satın alan olmak üzere iki taraf bulunur. Alıcı, sözleşmedeki şartlara göre opsiyon hakkından yararlanabilir ya da feragat edebilir. Satıcı ise bu taahhüdü yerine getirmek zorundadır.

Hangi opsiyonlara yatırım yapılabilir?

Borsada işlem gören yatırım enstrümanları için vadeli opsiyon sözleşmesi düzenleyebilirsiniz. Bu kapsamda hisse senetleri, endeksler, döviz ve faiz gibi yatırım araçları yer alır. Borsa opsiyonlarına ilişkin detaylar ise şöyledir:

• Hisse senedi: Bu sözleşmelerde yatırımcıların hisse senedi fiyatlarının yükseleceğine veya düşeceğine dair beklentileri bulunur. Bu beklenti gerçekleştiğinde hisse senedini daha düşük fiyattan alma ya da mevcut tutarından yükseğe satma imkânı doğar.

• Endeks: Yatırımcılar, bir endeksin gelecekteki performansına göre ileri tarihli alım ya da satım sözleşmesi düzenleyebilir. Endeks sözleşmelerinde nakdi uzlaşı** usulü geçerlidir.

• Döviz: Bu yöntem, döviz riskini azaltmak veya fiyat hareketlerinden yararlanarak kâr etmek için kullanılır.

• Faiz: Yatırımcılar, belirli bir faiz oranının belirlenmiş seviyenin altına düşmeyeceğini garantiler. Böylece faiz oranları gerilediğinde daha düşük oranlarla borçlanma fırsatını kaybetmez.

Sayılan yatırım enstrümanları, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) bünyesinde işlem görür. Bu piyasada türev araçlar, elektronik ortamda alınır ve satılır. Öte yandan, kripto para opsiyonu gibi alternatif yatırım yöntemleri bulunur. Yani Bitcoin, Ethereum ve Litecoin gibi kripto para birimleri için de ileri tarihli alım ve satım sözleşmesi düzenleyebilirsiniz.

Kimler opsiyon sözleşmesini tercih edebilir?

Opsiyon ticareti, varlık sahiplerine çok yönlü bakış açısı kazandıran önemli bir finansal araçtır. Bireysel ve kurumsal yatırımcılar; risk yönetimi, kâr artırma ya da portföy çeşitlendirmesi gibi amaçlarla bu türev aracı tercih edebilir. Ayrıca bu sözleşmeler, hedge fonu yöneticilerine de hitap eder. Bu serbest yatırım fonlarında açığa satış*** yapabilme ve borçlanabilme imkânları bulunur. Yani hedge fonlar, geleceğe dönük esnek işlem yapma fırsatı sunan opsiyon sözleşmelerine oldukça uygundur.

Yatırımcılar için opsiyon sözleşmesi neden önemlidir?

İleri tarihli alım satım sözleşmeleri, yatırımcıların portföy performansında kritik rol oynar. Yatırımcı, bu yöntemle varlıklarını piyasa hareketlerine karşı korur. Örneğin elindeki hisse senedini, daha önce belirlenen tarihte ve fiyattan satabilir. Böylece şirketin faaliyetleri ya da borsadaki değişimler nedeniyle değeri düşen paylarından zarar etmez. Ayrıca opsiyonlar, portföy çeşitliliğini de artırır. Yatırımcılara farklı stratejiler uygulama esnekliği sağladığı için risk yönetimini kolaylaştırır.

Opsiyon çeşitleri nelerdir?

VİOP’ta işlem yapmak isteyen yatırımcıların karşısına alım ve satım opsiyonu olmak üzere iki ayrı seçenek çıkar. Alım (call) opsiyonu; ilgili tarafa malı, kıymeti ya da finansal göstergeyi sabit şartlarla edinme hakkı verir. Satımda (put) ise yatırımcı, söz konusu varlıkları aynı koşullarda satmakla yükümlüdür.

Opsiyon tipleri nelerdir?

Opsiyon sözleşmeleri; Avrupa ve Amerikan tipi olmak üzere iki yöntemle düzenlenebilir. Avrupa tipi olanlar, vadesi dolmadan değiştirilemez. Amerikan türü sözleşmeler ise vadeden önce güncel koşullara göre kullanılabilir. Bu bilgiler ışığında piyasada daha esnek işlem sağlayan Amerikan tipi sözleşmelerin daha fazla olduğu söylenebilir.

Hangi faktörler opsiyon fiyatlamasını etkiler?

Piyasadaki opsiyon fiyatları, birden fazla faktöre bağlıdır. Bu faktörler arasında vadeye kalan gün sayısı, dayanak varlığın fiyatı ve volatilitesi**** yer alır. İşleme konu varlığın fiyatı alım opsiyonuyla pozitif; satımla negatif taraflı ilişkiye sahiptir. Bu varlığın volatilitesi arttıkça her iki sözleşme türünün değeri de aynı yönde hareket eder.

Opsiyon vadesi ise kontratın türüne göre farklı etkiler yaratır. Amerikan tipinde vadeye kalan gün sayısıyla hem alım hem de satım arasında pozitif yönlü ilişki vardır. Yani sözleşme, vade bitimine yaklaştıkça değer kaybeder. Avrupa tipi olanlarda ise bu süreyle fiyat arasındaki bağ, sözleşmelerdeki şartlara göre değişir.

Opsiyon yatırımlarının avantajlar ve dezavantajları nelerdir?

Yatırımcılar için opsiyon işlemlerinin bazı avantajları ve dezavantajları bulunur. Aşağıda bu türev piyasası aracının sunduğu fırsatları ve riskleri görebilirsiniz.

Alımda kayıp riski, başlangıçta ödenen primle sınırlıdır. Fakat satıcılar için bu riskin bir sınırı yoktur. Yani ileri tarihli satım sözleşmesi düzenleyenler, ana paranın tamamını ya da daha fazla varlığını kaybedebilir.

Sık kullanılan opsiyon terimleri nelerdir?

Opsiyon işlemlerinin mantığını daha iyi anlamak için bazı terimleri bilmelisiniz. Aşağıda bu türev piyasası aracını kullanmak istediğinizde karşınıza çıkması muhtemel kavramlardan bazılarını görebilirsiniz.

• Opsiyon primi: İşlemden önce alıcı tarafından satıcıya ödenen bedeldir.
• Kullanım fiyatı: Dayanak varlığın taraflar arasında ortaklaşa belirlenen ileri bir tarihteki alım ya da satım fiyatıdır.
• Uzun taraf: Sözleşmeyi alan tarafı ifade eder.
• Kısa taraf: Sözleşmeyi düzenleyen ya da satıcı taraftır.

İkili opsiyon ise finansal varlığın yatırımcı tarafından belirlenen vade sonu eşik değeri tahminine dayanır. Bu tahmin gerçekleştiğinde yatırımcıya vade bitiminde sabit bir ödeme yapılır. Eşik değer, yani kullanım fiyatı aşılmazsa ödenen prim yanar. Bu fiyat ne kadar yüksekse opsiyon ödemesi de o denli yüksek olur.

Notlar:
* işlem sözleşmelerinin vadeli alınıp satıldığı, takasların bir kurum tarafından garanti edildiği ve borsa bünyesinde işleyen piyasalar
**vade sonunda açık olan pozisyonun borsa tarafından vade sonu uzlaşma fiyatından ters işlemle kapatılması ve aradaki farkın yatırımcının hesabına aktarılması
***yatırımcıların düşüşteki bir finansal varlıktan kâr etmek üzere başvurduğu strateji
****oynaklık