Zorunlu Bireysel Emeklilik Nedir?

Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir?

Bireysel emeklilik sistemi, kişinin çalışma hayatını tamamladıktan sonraki yaşamını güvence altına alan bir uygulamadır. Bu sistem, Sosyal Güvenlik Kurumunun sağladığı güvenceyi tamamlar niteliktedir. Sisteme yatırılan para, devlet katkısı ile desteklenerek katlanır. Bu sayede emekli maaşına artı bir gelir sağlanır. BES ile emekliliğinizi aktif olarak çalıştığınız dönemdeki yaşam standardını koruyarak geçirmeniz mümkün olur.

Bireysel emeklilik sistemi, Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik kapsamında 1 Ocak 2017’den itibaren zorunlu kılındı. Dolayısıyla BES kullanımı ile zorunlu bireysel emeklilik aynı anlama geliyor. Bireysel tasarruflar için avantajlı olanaklar sunan bu sistemden risk tercihleriniz doğrultusunda seçeceğiniz planlar dâhilinde yararlanabilirsiniz. BES’in işleyişine dair genel bilgiler şu şekildedir:

• Sistem; birikimlerin toplanması, değer kazandırılması ve katılımcılara toplu para veya maaş olarak geri ödenmesi esasına dayanır.
  • Zorunlu BES hesabınıza yaptığınız katkı payı ödemeleri, seçtiğiniz emeklilik yatırım fonunda değerlendirilir.
    • 10 yıl boyunca sistemde kalır ve 56 yaşını doldurursanız emekli olmaya hak kazanırsınız.
      • Gerekli koşulları sağlayarak emekliliğe hak kazanmanız hâlinde hesabınızdaki birikimleri dilerseniz toplu olarak veya belirli bir program dâhilinde alabilirsiniz. Yıllık gelir sigortası yaptırarak ömür boyu veya belirli sürelerle düzenli olarak maaş almanız mümkündür.

Zorunlu BES ile emekli olduğunuzda iki farklı şekilde ödeme alabilirsiniz. Bunlar, toplu ödeme ve maaş ödemesidir. Toplu ödeme, emekli olanlara ödenen kıdem tazminatına benzer şekilde hesabınıza yatırılır. Maaş ödemesinde ise 3 veya 6 aylık ya da yıllık periyotlarla ödeme alma hakkınız bulunur.

Zorunlu BES Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Detaylar Nelerdir?

2017’de yapılan düzenlemeler ile tüm çalışanlar söz konusu sisteme dâhil edildi. Başlangıçta zorunlu BES yaş sınırı 45 olarak belirlenmişti; ancak bu uygulama 2022 yılında isteğe bağlı hâle getirildi. Uygulamaya dair önemli ayrıntıları sizin için sıraladık.

• SGK’ya kayıtlı olarak çalışan herkes otomatik olarak sisteme dâhil olur. Resmî Gazete’de duyurulan son değişikliklerle 45 yaş üstü zorunlu BES, çalışanların talep etmesi durumunda mümkün oluyor. Talebini ileten herkes otomatik katılım sistemine dâhil edilebilir.
• Henüz 18 yaşını doldurmamış olan bireyler de sisteme katılabilir.
• Çalışanın maaşının %3’ü kesilerek sisteme aktarılır.
• Çalışanın isteği doğrultusunda belirlenen miktardan daha fazla katkı payı yatırılabilir.
• Mevcut BES’i olanlar iki ay içinde cayma haklarını kullanarak sistemden çıkabilir ya da dilerlerse sistemde kalarak iki BES sahibi olabilirler.

İş değişikliği durumunda iki ihtimal ortaya çıkar. Bunlardan ilki yeni iş yeri de BES kapsamında ise kişinin katkı paylarının otomatik olarak ödenmesidir. Yeni iş yeri kapsam dışındaysa ve kişi bireysel emekliliğinin devam etmesini istiyorsa bireysel olarak katkı payı ödemeye devam edebiliyor. İş yeri değişikliğinden sonra sistemde kalmak istemezseniz emeklilik sözleşmeniz son bulur.

Zorunlu BES ile Normal BES Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bireysel emeklilik sisteminin zorunlu hâle getirilmesi, birtakım gelişmeleri de beraberinde getirdi. Türkiye’de gönüllülüğü esas alan bireysel emeklilik programı, 2003 yılında uygulanmaya başladı. 2017 yılında ise otomatik katılım sistemi yürürlüğe girdi. Bu kapsamda çalışanlar taleplerine bağlı olmaksızın sisteme dâhil ediliyor. Tabii bu durumda önceden gönüllü olarak sisteme katılan kişiler bir de işverenleri aracılığıyla uygulamaya dâhil edilince bazı soru işaretleri ortaya çıkabilir.

Zorunlu BES sisteminde normal BES’ten farklı olarak bazı avantajlar söz konusudur. İsteğe bağlı katılımda olduğu gibi %25 devlet katkısı uygulanmasına ek olarak ilk katılıma özel bir ödeme de yapılıyor. Üstelik birikimin %5’i kadar ek olarak verilecek bir devlet katkısı daha mevcuttur.

Zorunlu Bireysel Emeklilikte Devlet Katkısı Ne Kadardır?

Yıllık bazda ödenen toplam devlet katkısının miktarı, o yıl için belirlenen brüt asgari ücret bedelinin %30’unu aşmamalıdır. Brüt asgari ücret tutarı, hesaplama dönemine ilişkin olarak açıklanan raklamlardan yararlanılarak hesaplanır. Zorunlu BES’te üç tip devlet katkısı söz konusudur. Bunlar:

• 22 Ocak 2022 tarih ve 31727 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “7351 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile birlikte sisteme sizin adınıza aktarılan aylık katkı payının %30’u oranında her ay devlet katkısı eklenir. Örnek vermek gerekirse sizin için 200 TL sisteme eklendiyse, 60 TL de devlet verecek.
• İlk iki ayda cayma hakkını kullanmayan kişilere bir kereye mahsus olmak üzere devlet tarafından bin TL ek katkı sağlanır.
• BES’ten emeklilik hakkı elde ettiğinizde paranızı toplu almak yerine aylık maaşlar hâlinde almayı tercih ederseniz toplam birikimin %5’i oranında bir ek devlet katkısı daha yapılır.

Otomatik BES'te en yüksek devlet katkısı ise 2023 yılı itibarıyla 120.096 TL'nin %30'u; yani 36.028,8 TL'dir. Son yapılan düzenlemeler ile sisteme toplu para yatırmak oldukça avantajlı hâle geldi. Eğer sisteme 120 bin TL yatırırsanız devlet katkısının üst limiti olan 36 bin liralık bir gelir elde edebilirsiniz. Bu noktada zorunlu BES oranın %3 olduğunu hatırlatalım.

Hâlihazırda Bireysel Emeklilik Planı Bulunuyorsa Ne Yapılmalı?

Birden fazla BES sistemine katılım mümkün. Örneğin; birden fazla işverenle çalışmanız hâlinde aynı sayıda sözleşmeleriniz olacaktır. Bu durumda hak kazandığınız devlet katkısı, tüm sözleşmeleriniz için ödediğiniz toplam katkı payına göre paylaştırılır.

Örneğin; A sözleşmeniz için yılda 7,500 TL ödediğinizi farz edelim. 2,500 TL ödediğiniz bir B sözleşmesi olduğu hesaba katılırsa toplam katkı payı 10 bin TL’dir. Buna göre katkının %75’ini A, %25’i B sözleşmesine göre paylaştırılır. Dilerseniz tek bir sistemde bulunmayı ya da programdan ayrılmayı da tercih edebilirsiniz.

Zorunlu BES’te Cayma Hakkı Var mıdır?

Bir iş yerinde uygulama başladığı andan itibaren işverenin otomatik olarak çalışanları sisteme dâhil etmesi zorunludur. Tabii çalışanlar kendi isteği ile sistemden ayrılabilir. Özetle uygulamaya dâhil olmak zorunlu, katılımı sürdürmek değil. Zorunlu BES iptali için bazı koşullar bulunuyor. Sistemden cayma hakkını kullanmayı planlıyorsunuz aşağıdaki bilgilerden faydalanabilirsiniz.

Cayma hakkını kullanmayan çalışanlar, isteğe bağlı olarak katkı payı ödemelerine ara verebilir. Bu durumda çalışanın birikiminden ek yönetim gideri kesintisi yapılmaz. Ara verme talebi tercihe göre şirkete veya işverene iletilebilir. Bu dönemde zorunlu BES süresine dair bir kısıtlama uygulanmaz. Yani ücretsiz izin gibi çalışanın ücret almadığı süreler ara olarak değerlendirilmez.

Zorunlu BES’te İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?

Zorunlu BES, kamuda başlayarak kademeli olarak özel sektörde de uygulanmaya başladı. 2016’da kanunlaşan, 2017’de yürürlüğe giren bu sistem, işverenler için birtakım yükümlülükleri de beraberinde getirdi. Buna göre zorunlu BES sistemine geçiş sürecinde işverenlerin sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir:

• Kişiler çalıştıkları kurum tarafından sisteme alınır.
• BES katkı payları kurum tarafından çalışanın maaşından kesilerek ödenir. Toplu olarak yapılan bu ödemeler, çalışanların katılım hesaplarına dağıtımına ve emeklilik şirketine gönderilen verilere göre yapılır.
• 5 kişiden daha az çalışana sahip şirketlerin sisteme dâhil olma zorunluluğu yoktur.
• Katılım payları sadece kişinin maaşından kesilerek ödenir, işverenin herhangi bir katkısı bulunmaz.
• Katkı payının yatırılma süreci tamamen işverenin sorumluluğundadır.
• Çalışanlarının katkı paylarını zamanında yatırmayan işverenler cezai yaptırımla karşı karşıya kalır.

Söz konusu verilerin emeklilik şirketlerine hatalı olarak gönderilmesi hâlinde oluşacak kayıplardan işveren sorumludur. Aynı şekilde ödemelerin aksaması durumunda oluşan maddi kayıplar ve masraflar da işverenin yükümlülüğündedir. Sigorta sorgulama işleminden emekli kredisi faiz oranlarını öğrenmeye kadar tüm ihtiyaçlarınız için HangiKredi’yi ziyaret edebilirsiniz.