KDV (Katma Değer Vergisi) Nedir?

Türkiye’deki temel vergilerden biri olan KDV bir ürünün her aşamasında uygulanabilir. Örneğin bir çiftçi ürettiği buğdayı un üreten bir firmaya sattığında burada KDV uygulanır. Ardından ürettiği unu bir fırına sattığında tekrardan bu satış işlemi üzerinden KDV hesaplanır. Son olarak fırın, çiftçinin buğdayından üretilen unu alırken KDV ödemiş olsa da hazırladığı ekmekleri markete veya müşterilere satarken tekrardan bir KDV alınır.

KDV (Katma Değer Vergisi) Nedir?

İlk olarak 1984 yılında Katma Değer Vergisi Kanunu ile yürürlüğe giren KDV, Türkiye’de kamu gelirinin önemli bir bölümünü oluşturur. Genel KDV oranı 1984 yılında %10 iken 1993’te %15’e, 1999 yılında %17’ye, 2001 yılında %18’e çıkarılmıştır. Genel KDV oranı 2025 yılı itibariyle %20 olsa da KDV hesaplama yönteminde üç farklı oran kullanılır. Farklı KDV oranları, çeşitli mal ve hizmetler için özel olarak belirlenir. Örneğin temel gıda malzemeleri çoğunlukla en düşük KDV oranına sahip olan ürünler arasında bulunur. Bunun yanı sıra kozmetik gibi ürünlerde daha yüksek KDV oranları kullanılır.

KDV Neden Uygulanır?

Katma Değer Vergisi, ürün ya da hizmetlere eklenir ve ardından satıcı tarafından devlete alıcı adına ödenir. KDV genel olarak aşağıdaki nedenlerden dolayı uygulanır:

• KDV’nin temel amacı, devlet gelirlerini artırarak kamu giderleri için finansman sağlamaktır. Mal ve hizmet satışlarının her aşamasında uygulandığı için devlet gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturur.
• Bazı durumlarda KDV, enflasyonu kontrol altında tutmak için kullanılır. Örneğin KDV oranlarını artırmak doğrudan mal ve hizmet fiyatlarının yükselmesine neden olacağı için tüketici taleplerinin azalmasını sağlayabilir. Benzer şekilde KDV oranlarını düşürmek satıcıların maliyetlerini düşürebilir ve üreticileri daha fazla üretmeye teşvik edebilir. Bununla beraber KDV oranlarının enflasyonu dengelemesi için ekonomi politikalarıyla desteklenmesi gerekir.
• KDV muafiyeti gibi şartlar getirilerek bazı sektörlerde üretim teşvik edilebilir. Vergi indirimleri yoluyla ekonomik kalkınma için gerekli olan finansmanın sağlanması mümkün hâle gelebilir. Örneğin ithalatı azaltmak için yerli üretimi teşvik etmek amacıyla KDV oranları özel sektörler için düşük tutulabilir.

Diğer vergi türleriyle kıyaslandığında doğrudan bir oran üzerinden alındığı için KDV’nin takibi daha kolaydır. Böylece kolay bir şekilde vergi kaçakçılığının önüne geçilir.

KDV birçok ülkede uygulanan bir vergi türü olsa da düşük gelirli grupları daha fazla etkilediği için eleştirilebilir. KDV ile devlet altyapı projeleri, sağlık hizmetleri, eğitim ya da savunma sanayide yatırım gibi faaliyetler yaparak kamusal fayda elde edilmesini sağlar.

KDV Nasıl Hesaplanır?

KDV hesaplama yöntemi oldukça kolaydır. Bununla beraber hesaplamalarda iki farklı KDV hesaplama formülü uygulandığını bilmeniz gerekir. Aşağıdaki maddeleri inceleyerek KDV’yi nasıl hesaplayabileceğiniz hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

• KDV hesaplama yöntemlerini incelediğinizde KDV dahil ve hariç olmak üzere iki farklı terimle karşılaşırsınız. KDV dahil hesaplama yöntemi şu şekildedir: (Net Tutar) x (1+Vergi Oranı)
• Örneğin bir malın net fiyatı 4.000 TL ve oranı %20 (0,2) ise KDV dahil formülüyle fiyatı şu şekilde hesaplanır. 4.000 x (1 + 0,2) = 4800 TL
• KDV hariç hesaplama yöntemi ise KDV’li bir ürünün KDV’siz fiyatının hesaplanması için kullanılır. Formülü şöyledir: (Brüt Tutar) / (1 - KDV oranı)
• KDV’li fiyatı 9.000 TL ve vergi oranı %10 (0,1) olan bir ürünün KDV hariç fiyatı şu şekilde hesaplanır: 9.000 / (1 - 0,1) = 10.000

KDV Ne Zaman Ödenir?

KDV ödemeleri her ay düzenli olarak yapılır. Katma Değer Vergisi, beyanname yöntemiyle ödenir ve her ayın 28’inde beyanname verilir. Beyanname verildikten sonra sıradaki ayın 28’ine kadar KDV’nin ödenmesi gerekir. Benzer şekilde eğer KDV beyannamesi 3 ayda bir veriliyorsa yine ayın 28’i baz alınır.

Sektörlere Göre KDV Oranları Nelerdir?

Türkiye'deki güncel Katma Değer Vergisi (KDV) oranları ve sektörlere göre dağılımı şu şekildedir:

• %1 KDV Oranı: Unlu mamuller, bakliyat, bazı kuruyemişler, bitki tohumları, buğday ve benzeri ürünler, açıkta satılan ambalajlı olmayan bakliyat ürünleri, Kur’an-ı Kerim ve diğer din kitapları, net alanı 150 metrekareye kadar olan konutlar.
• %10 KDV Oranı: Et, canlı balık, süt ve süt ürünleri, yumurta, bal, patates, iç ve dış giyim, terlik, ayakkabı, çanta ve bavul, sağlık hizmetleri, çay ve bisküvi çeşitleri, tiyatro, sinema, müze giriş ücretleri, otel konaklamaları. Alkollü ürün satışı olmayan lokanta ve restoranlarda da %10 KDV oranı uygulanır.
• %20 KDV Oranı: Turizm belgesi olan restoranlar ve alkollü mekanlar, altın ve pırlanta gibi tüketim kalemleri, bilgisayar, tablet, akıllı telefon gibi elektronik ürünler, buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi beyaz eşya ürünleri, mobilya ürünleri.

KDV Muafiyeti Olan Sektörler Hangileri?

Türkiye'de Katma Değer Vergisi (KDV) muafiyeti uygulanan sektörler ve işlemler, teşvik amaçlı olarak belirli alanlardadır. Aşağıdaki maddeler, 2025 yılı itibarıyla KDV istisnasına sahip sektörler ve işlemler hakkında bilgi sunar:

• Mal ve hizmet ihracatı: İhracat teslimleri ve yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler KDV'den istisnadır. Ayrıca roaming hizmetleri, Türkiye'de ikamet etmeyen taşımacılık şirketlerinin fuarlarda satın aldıkları mal ve hizmetler, serbest bölgelerdeki müşterilere verilen fason hizmetler de KDV istisnası kapsamına dahildir.
• Taşıma araçları ve ilgili hizmetler: Deniz, hava veya demiryolu taşıma araçlarının kiralanması, onarımı ve bakımı KDV'den muaftır. Platin, gümüş veya petrol arama faaliyetleri, limanlara bağlantı sağlayan yolların inşaatı gibi işlemler de KDV istisnasına tabidir.
• Transit taşımacılık: Yabancı ülkelerden Türkiye'ye transit taşımacılık yapan işletmeler KDV istisnasından yararlanabilir.
• Diplomatik temsilcilikler: Karşılıklılık esasına dayalı olarak, diğer ülkelerin diplomatik ve konsüler temsilciliklerine KDV muafiyeti uygulanır.
• Vergiden muaf mal ve hizmetlerin ithalatı: KDV'den muaf olan mal ve hizmetlerin ithalatında da KDV istisnası geçerlidir.
• Gelir vergisinden muaf esnaf ve basit usulde vergilendirilenler: Gelir Vergisi Kanunu'na göre vergiden muaf olan esnaf ile kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler, yaptıkları teslim ve hizmetlerde KDV'den muaftır.

Bu istisnalar, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun ilgili maddelerinde detaylandırılmıştır.