İtfa Nedir?

İtfaya konu olan borca ve borcun durumuna göre kavramın anlamı da değişkenlik gösterir. Genellikle muhasebe, bankacılık, hukuk ve borsa gibi alanlarda kullanılır. Temel mantığı, var olan bir borcun, borç niteliğini yok etmeye yönelik farklı ödeme planlarını uygulamaktır.

İtfa Nedir, Ne Anlama Gelir?

İtfa, finansal detaylarla ilgilenen çeşitli alanlarda kullanılan ve her alanda farklı bir şekilde yorumlanabilen bir kavramdır. Tüm kullanım şekillerinden çıkan anlama göre, “borcun sonlanması için yapılan her türlü ödeme” şeklinde tanımlanabilir. Yaygın olarak kullanılan diğer anlamlarından bazıları şöyledir:

• Ödeme
• İç borcun geri ödenmesi
• Geri satın alma
• Rehinden kurtarma
• Kefaret ödemesi
• Vadeli borcun tek seferde ödenmesi
• Bir borcun azar azar ödenerek ortadan kaldırılması
• Hisse senetlerinin itibari değerinin, temettüden ayrılan fon ile ödenmesi
• Muhasebede aktifleştirilen kıymetlerin, yıllara bölünerek, azar azar ödenmesi
• Borçlanma senedi ihracında faiz ve anaparanın geri ödenmesi

Borcun İtfası

Borcun itfası, en basit tabirle ödenmesi anlamına gelir. Geçmişten gelen bir borcun, günümüz koşullarında değerlendirilerek tahsil edilmesi demektir. Borç itfasında genellikle borcun önemli bir kısmından vazgeçilir ve asıl borçtan daha düşük bir ödeme kabul edilir. Ya da bunun yerine borç, çok küçük miktarlara ve uzun vadelere bölünür. Yani bir çeşit yapılandırma gerçekleşir. Sonuç olarak amaç, var olan bir borcun, herhangi bir ödeme yöntemi ile yok edilmesidir.

Payın İtfası

Pay itfası, borçlanma senetleri ile ilgili bir işleme karşılık gelir. Söz konusu borçlanma senedinden doğan faizin ve anaparanın birlikte ödenmesi, payın itfası işleminin gerçekleşmesi demektir. Bu işlemde anapara ve faizin aynı anda ödenmesi gerekir. Örneğin anaparası 100 TL’ye denk gelen bir borçlanma senedinden 20 TL faiz getirisi sağlanmışsa, pay itfası için 120 TL ödenmiş olmalıdır.

Varant İtfa

Varant itfa işlemi, varant sahiplerine ödenen kazançları ifade eder. Varant, menkul kıymet statüsündeki opsiyonlara verilen isimdir. Bir yatırım aracı olarak sahiplerine, belirli bir vadenin sonunda ya da vadeye kadar alma veya satma hakkı verir. İşlem görecek fiyat ise önceden belirlenir. İtfa olacak varantlar, tarihleri ile birlikte aracı kurum tarafından duyurulur. İtfa sırasında uzlaşı değerleri dikkate alınır ve kâr elde etme hakkı bulunan varant sahiplerine ödeme yapılır. Bu işlem varant itfası olarak kabul edilir.

Tahvil İtfası

Tahvil itfası, tıpkı hisse senedinde olduğu gibi anaparanın ve faizin birlikte ödenmesini ifade eder. Devlet kurumları ya da özel şirketler tarafından çıkarılan tahvillerin amacı, yatırımcılardan ödünç para alarak kuruma maddi kaynak yaratmaktır. Tahvil için belirlenen vade tarihi ise aynı zaman itfa tarihidir. Bu tarihe kadar, genellikle altı ayda bir faiz ödemesi yapılır. Vade sonunda ise tahvil itfası gerçekleştirilerek alınan borç, faizi ile birlikte ödenir.

Kredi İtfası

Pek çok itfa yönteminde olduğu gibi kredi itfasında da ödemeye anapara ve faiz dahil edilir. Bankaların kullandırdığı krediler bankalara ödenirken hem anapara hem de faiz taksitlere eklenir. Dolayısıyla ödenen her taksitte kredi itfa edilmiş olur. Kısaca tanımlamak gerekirse kredi itfası, bankalardan alınan kredilerin taksitler hâlinde geri ödenmesidir. Söz konusu taksitlerin aylık, 3 aylık, 6 aylık gibi nitelikleri farklılık gösterebilmektedir.

Zamanında itfa edilmeyen, yani ödenmeyen taksitler için “Kredi Taksitleri Geç Ödenirse Ne Olur?” başlıklı yazımızdan bilgi alınabilir.

Bankalarda uygulanan kredi itfa yöntemlerinden bazıları şöyledir:

1. Eşit taksitlerle kredi i̇tfası
2. Dönem sonu eşit ödemeler ile kredi itfası
3. Dönem başı eşit ödemeler ile kredi itfası
4. Eşit anapara taksitleri ile kredi itfası
5. Taksitlerin belli bir dönem sonra başladığı borç i̇tfaları
6. Balon ödeme

İtfa Süresi Kaç Yıldır?

İtfa süresi, itfaya konu olan borcun başladığı tarih ile ödeneceği tarih arasında geçen süreyi ifade eder. Bu tür itfa süreleri genellikle kredilerde kullanılır ve borcun ömrü anlamına gelir. Bir başka süre tanımı ise muhasebe ile ilgilidir. Maddi olmayan duran varlıkların zaman içinde değer kaybetmesi hâlinde, söz konusu zaman itfa süresi olarak açıklanır.

İtfa süresinin belirli bir standardı yoktur. Çünkü her bir itfa işlemi birbirinden farklıdır. Dolayısıyla borcun konusunda bağlı olarak itfa süresi de değişkenlik gösterir. İtfa süresinin uzaması, ödenecek her bir payın azalması anlamına gelir. Fakat aynı zamanda toplam tutarın artmasına yol açar.

Erken İtfa Ne Demektir?

Erken itfa, itfaya konu olan borcun itfa süresinden ya da vadesinden önce ortadan kaldırılması durumunu anlatmak için kullanılan terimdir. Bir borcun, işlenmiş faizi de dahil olmak üzere anaparası ile birlikte, vadesi gelmeden, erken bir tarihte ödenmesi erken itfa işlemidir. Çoğunlukla tahvillerde karşılaşılmakla birlikte krediler borçlarının da bu yöntem ile söndürülmesi mümkündür.

Vade Bitimi Ne Demektir?

Genellikle finansal işlemler özelinde olmakla birlikte sözleşmeye tabi olan alacakların, borçlu tarafından ödenmesi gereken kesin ya da son tarihi ifade eden kavram vade bitimidir. Bazı yatırım araçlarında vade bitimi, aynı zamanda itfa tarihidir. Fakat esnek ödemelerde vade bitimi, ödeme yapılabilecek en son günü belirtir. Vade bitiminden sonra, aradaki sözleşme dahilinde gecikme faizi ve benzeri uygulamaların işleme konulması olasıdır.