CDS Nedir?

Kredi Temerrüt Risk Sözleşmesi (CDS) Nedir? Ne İşe Yarar?

İngilizcesi Credit Default Swap olan bu terimin Türkçede “Kredi Temerrüt Riski” olarak karşılık bulur. Bu kavram çok temel bir anlamıyla bir sigorta yaptırma işlemi gibidir. Bir ülkenin hazinesinin ya da özel bir şirketin yurt dışına olan borçlanma senedi karşılığında satın alınan bir sigortadır. Örnek vermek gerekirse, bir ülke dış borçlanmada bulundu ve ödeme vadesi dolduğunda herhangi bir nedenle ödemedi. Bunu satın aldığınız şirketin yani yatırım bankasının, ülke ödemese de ödeme yükümlülüğü bulunur.

Credit Default Swap ne kadar yüksek ise yatırımcının o gireceği risk de o kadar fazladır. Risk ne kadar düşükse Credit Default Swap düzeyi o kadar azdır. Risk düzeyi yükseldiğinde Kredi Temerrüt Risk Priminin doğru orantılı olarak yükseldiğine şahit olunur. Dünya genelindeki piyasalarda, hemen her ülkenin dahil olduğu bir CDS primi sıralaması vardır. Risk durumu, bu sıralamadaki oranlara göre de anlaşılabilir.

• CDS sözleşmeleri, yatırımcıların bir diğer yatırımcıyla kredi riskini değiş tokuş yapmalarını sağlayan türev sözleşmelerdir.
• Kredi Temerrüt Risk sözleşmeleri, kredi piyasalarında en fazla kullanılan türev sözleşmelerdir. Çoğu zaman sabit getiriye sahip ürünlerin risklerini düşürmek için kullanılır.
• Kredi Temerrüt Risk sözleşmeleri tezgah üstü piyasalarda işlem görür.

Enflasyon ve Kur Yükseldiği İçin Faizler Nasıl Yükselmeye Başlar?

Kredi Temerrüt Risk Sözleşmeleri Nasıl Kullanılır?

Kredi temerrüt risk sözleşmeleri, 2010 senesinde başlayan Avrupa Devletleri Borç krizi esnasında sıkça kullanıldı. 2011 senesinin Eylül ayında Yunanistan devlet tahvillerinin temerrüte düşme ihtimali yüzde 94’e yükselmişti. Ellerinde Yunanistan DİBS ve Bonoları olan yatırımcılar, beş sene vadeli 10 milyon dolarlık devlet tahvili almak isterlerse her sene beş milyon dolar CDS ücreti ödemek zorundaydılar. Bu anlamda kredi temerrüt risk sözleşmeleri ülkelerin batma ihtimalini öngörmek için de yaygın olarak kullanılan bir yoldur. Ayrıca bunun için kullanılan bir de endeks bulunur. Buna Vix yani volatilite endeksi denir.

Volatilite endeksi, piyasalarda aşırı oynaklık görülen anlarda oynaklığı ifade eden endekstir. Piyasalarda aşırı oynaklık çoğu zaman korku güdüsü ile yapılan alım satım işlemlerinden dolayı olduğu için korku endeksi olarak da geçer.

CDS Primi Nedir?

Kredi temerrüt risk sözleşmeleri ile ilgili en çok karşılaşılan terimlerden biri de CDS primidir. Peki CDS primi nedir? CDS primi, siyasal ve ekonomik risk yönetimine göre belirlenir. Bu da Kredi Temerrüt Risk primlerinin her dakika farklılık gösterebileceği anlamına geliyor. Tüm ülkelerin kredi notlarını da bu primleri etkileyen bir değişken olarak görebiliriz. Aynı şekilde CDS primi Türkiye’nin de kredi notunu etkiler.

Uluslararası Kredi Derecelendirme Kuruluşları Nelerdir?

Küresel krizlerden sonra kredi derecelendiren kuruluşlar ile Credit Default Swap endeksleri daha çok takip edilmeye başlanmış ve daha fazla incelenme durumu oluşmuştur. Öyleyse bu detaylar doğrultusunda CDS primi nasıl hesaplanır ya da başka bir deyişle CDS primi nasıl belirlenir?

CDS Nasıl Hesaplanır?

Kredi temerrüt riskinin hesaplanması esnasında iki nokta göz önünde bulundurulur:

• Batma olasılığı (Şirket, tahvil, ülke, banka gibi)
• Batma durumunda ana parayı kurtarma oranı

Ana parayı kurtarma oranı tahvil, şirket, ülke bağlamında farklılık gösteriyor olsa da hesaplama yapabilmek için bir sabit olarak kabul edilir. Bütün bu örnekler için aynı sabit rakam kullanılır.

Batıklarda anaparayı kurtarma oranının hesaplanması için de belirli oranlar dikkate alnır. Örnek vermek gerekirse, Türkiye’nin batma durumunda anaparayı kurtarma oranı yüzde 25 olarak alınırken, Amerikalı bir şirket için bu oran yüzde 40 olarak belirlenmiştir.

CDS Fiyatlaması Nasıl Yapılır?

Sigorta kontratının bu tahvili ihraç eden devlet ya da kurum vadesinde taahhüt ettiği şekilde ödenmemesi halinde bankalardan “Bu kontratın sahibini tamamen tazmin etmeyi taahhüt ediyorum” diyerek, kontrat alınır. Bunun için de bir ücret ödenir. Bu bedele de Credit Default Swap primi ya da fiyatı adı verilir.

Örnek vermek gerekirse, Credit Default Swap primleri algıyla belirlenir ve bu primler kimi zaman da temel değişkenlerden bağımsız olarak da etkilenebilir. Bunun yanı sıra kredi notlarının düşürülmesinin ardından Kredi Temerrüt Risk Priminin arttığına şahit olunabilir.

CDS, Borsa ve Faiz Bağlantısı Nedir?

CDS, borsa ve faiz arasındaki bağlantı, “CDS primi neden yükselir?” sorusunun da en önemli cevaplarını içerisinde barındırır. CDS primindeki değişikliklere paralel İstanbul Borsasındaki endeks değişimlerine şahit olunur. Kredi Temerrüt Risk primlerinin azalması haline tüm endeksler bununla ters orantılı olarak yükselişe geçer ve bunların arasında Borsa İstanbul endeksleri de bulunuyor. Benzer şekilde de CDS priminin artması halinde borsa İstanbul puanları düşer ve ve faiz oranları yükselişe geçer.

Bu bilgiler ışığında CDS primi nasıl yorumlanır, onu da açıklamak mümkündür. Kredi Temerrüt Risk primleriyle ilgili olarak Borsa İstanbul ile ters bir orantı mevcutken, faiz ile ilgili olarak da doğru bir orantıdan söz edebiliriz. Kredi Temerrüt Risk primlerinin artması halinde ülke hazinesi hem yurt dışında hem de yurt içinde çok daha yüksek faizle borçlanmak zorunda kalacaktır. Tüm ülkelerin risk durumuna göre farklılıklar gözlemlemek mümkündür.

Peki CDS primi yükselirse ne olur? Bir kurumun ya da ülkenin Kredi Temerrüt Risk Primi yüksek olması o kadar yüksek düzeyde borçlanacaklarını ifade eder. Kredi Temerrüt Risk Primi de bahsettiğimiz gibi bu yönde faizi etkiler.

Borsa sadece uluslararası yatırımlarda değil, yurt içi yatırımlarda da önemlidir. Borsa ve borsadaki yatırımlar ile ilgili detaylı bilgiler için: Borsa Nedir? içeriğimize göz atabilirsiniz. 

CDS Faizleri ve Politika Faizi İlişkisi Nasıldır?

Yabancı yatırımcılar bir ülkeye yatırım yaparken, o ülkenin yalnızca tahvil faizini değil rasyonel olarak o borcu geri ödeyip ödeyemeyeceğini de göz önünde bulundurur. Yabancı yatırımcılar bu nedenle merkez bankalarının politika faizini de takip eder. Politika faizi yabancı yatırımcılar için bir sembol, para politikası için önemli bir işarettir. Bu nedenle yabancı portföy yatırımcıları bir ülkenin yatırım yapılabilir faizini hesaplarken aşağıdaki değişkenleri düşünerek hareket eder:

• Ülkenin tahvil faizi
• Ülkenin kredi temerrüt risk sigorta primi
• Gelişmekte olan ülkeler için de yüzde 1 kadar (100 baz puan) belirsizlik tutarı

Hesabı şu şekilde yapmak mümkündür:

3 Eylül 2019 tarihinde ülkede enflasyon oranı yüzde 17 olduğunu farz edelim. Buna 390 Kredi Temerrüt Risk Primi rakamını ilave edersek;

(3.9) ve 100 taban belirsizlik puanı

(1) 17 + 3.9 + 1 puan = 21.9 politika faizi bulunur.

Faizler, ülkelerin merkez bankaları tarafından belirlenir. Faizlerin Türkiye’deki işleyişi ile ilgili bilgi almak için Merkez Bankası Faiz Artırınca Ne Olur? içeriğimize göz atabilirsiniz. 

CDS Türkiye’nin Etkilendiği Durumlar Nelerdir?

CDS Türkiye oranları, son yıllarda çoğunlukla riskli gruplar arasında yer almaktadır. Bunun hem iç ekonomi hem de dış ekonomi ile yakından ilgisi vardır. Türkiye, kırılgan bir ekonomiye sahip olduğu için bu durumlardan şiddetli bir şekilde etkilenmektedir.

CDS Türkiye'nin Etkilendiği Durumlar

• Dış ekonomi politikaları
• Pandeminin yarattığı ekonomik dengesizlik
• Ekonomide payı büyük olan sektörlerin durgunlaşması
• Bireysel harcamaların azalması nedeniyle ekonominin yavaşlaması
• Büyüme oranının düşmesi
• Enflasyon oranının yükselmesi
• Dış borçların artması
• Sosyal çalkantılar ve düşük refah düzeyi