Merkez Bankaları Niye Bağımsız Olmalı

Bugünlerde Merkez Bankası çok gündemde. 1931 yılından 2019 yılına kadar Türkiye’de Merkez Bankası başkanlarının ortalama görev süresi 4 yıl sürdü. Prof. Şahap Kavcuoğlu son 2 yılda Türkiye’de yeni atanan dördüncü Merkez Bankası başkanı oldu. Böyle kurumlarda özellikle istikrar ve güven çok önemlidir. Bir örnek vermek gerekirse ABD’de Fed başkanı Alan Greenspan 1987 yılından 2006 yılına kadar tam 19 yıl görevde kaldı. Alan Greenspan ister demokrat ister cumhuriyetçi olsun tam dört ayrı ABD başkanı ile çalıştı. 

Merkez Bankalarının Görevi Nedir?

Merkez bankalarının temel görevi enflasyon anlamında fiyat istikrarını sağlamaktır. Merkez bankalarının fiyat istikrarında başarılı olması için öncelikli şart ise bağımsız olmalarıdır. Günümüzde merkez bankalarının fiyat istikrarının sağlanması noktasında bağımsızlık ve kredibilite unsurları hep ön plana çıkmakta. Merkez bankalarının bağımsızlığı para otoritelerinin kurumsal, yönetimsel, finansal ve para politikasına ilişkin tüm kararlarını herhangi bir baskı unsurundan bağımsız bir şekilde alabilme durumlarını ifade eder. Merkez bankalarının en önemli silahları faiz ve rezervlerin yanında bağımsızlıkları, kredibiliteleri ve güven vermeleridir. Bu noktada eski Fed Başkanı Bernanke'nin hatırlamakta fayda olan güzel bir sözü var "Para politikası yüzde 98 konuşma, yüzde 2 karar ve işlemdir".

Murat Sağman Merkez Bankası politika faizi artışı kararından sonra meydana gelebilecek olası durumları ele aldığı "Merkez Bankası Politika Faizi Artışı Sonrası" yazını mutlaka inceleyin!

Merkez Bankaları Ne Gibi Sorunlar Yaşayabilir?

Şimdi gelelim merkez bankalarının yaşayabilecek sorunlara. Dünyanın her yerinde merkez bankası ile hükümet arasında kısa vadeli öncelikler konusunda gerginlikler yaşanabiliyor. Merkez bankasının fiyat istikrarı anlamında uzun vadeli hedeflerinin aksine hükümetler, seçim odaklı çalıştıklarından kısa vadeli kazanımlara odaklanırlar. Gelecek seçimi kazanmayı amaçlayan hükümetlere, kalitesiz büyüme de olsa büyümek daha cazip gelir. Bu nedenle merkez bankalarına faizleri düşürmesi konusunda uyarıda bulunabilirler. 

Bu noktada merkez bankalarının bağımsızlığı devreye girer. Bugün tüm dünyada kabul görmüş olan hukuki uygulama, merkez bankalarına bağımsızlık verme yönündedir. Bu konuda tüm dünyada geçerli olan durum, enflasyon pahasına gelecek kalitesiz büyümenin uzun vadede ekonomide yaratacağı hasardan ülkeleri korumaktır.

Devlete ait bankalar hangileridir diye merak ediyor ve kapsamlı bilgi edinmek istiyorsanız "Devlete Ait Bankalar" yazısını mutlaka inceleyin!

Bağımsızlık elbette merkez bankaları ne isterse onu yapar anlamına gelmez. Merkez bankaları, hükümet ile birlikte belirlenen enflasyon hedefinin tutturulması için uygun gördüğü politikayı uygulayabilir. Para politikasının başarılı olabilmesi için alınan kararlardan daha çok, bu kararın güven vermesi, etkin iletişimi ve beklenti yönetimi önemlidir. Çünkü ancak attığı adımların hedefleri ile tutarlılığı konusunda piyasaları ikna edebilen bir Merkez Bankası, piyasa fiyatlamasını ve beklentilerini arzu ettiği doğrultuda şekillendirebilir.

Son olarak sözü dinlenen, bağımsızlığı oturmuş ve kredibilitesi olan bir merkez bankası olmak son derece kritiktir. Eğer merkez bankasının kredibilitesi yoksa yani kararlarının siyasi baskı altında verildiğine inanılırsa o zaman piyasalar merkez bankasının amacının enflasyonu düşürmeye yönelik değil kısa vadeli kazanımlara yönelik olduğuna kanaat getirir. Merkez bankalarının sağladığı fiyat istikrarı ekonomiler için çok önemlidir. Bu fiyat istikrarı sağladığında faizler düşecektir ve yatırımların artması ile işsizliğin azalmasıyla birlikte uzun vadeli büyüme de gelecektir.

Herkese sağlıklı günler diliyorum...
Saygılarımla, 
Murat Sağman

Murat Sağman'a ait diğer yazıları okumak için;

• Enflasyon Yükselmeye Devam Ediyor
• Enflasyon Artık En Büyük Derdimiz