Kıdem ve İhbar Tazminatı Hesaplama

Çalışanların, çalıştıkları süreye göre belli hakları oluyor. Bunlardan en merak edilenleri arasında kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı var. Sık sık birbiri ile karıştırılan bu iki terimin açıklamaları şöyle: 

Kıdem tazminatı: Sigortalı bir çalışanın, çalıştığı süre boyunca çalıştığı yere harcadığı emeğe karşılık işten ayrılırken aldığı bir tazminattır. Kıdem tazminatını hak etmek için o iş yerinde minimum 1 sene çalışılmış olması gerekir. 

İhbar tazminatı: Sigortalı bir çalışanın, kanunda belirtilen süreler kapsamında ihbar süresi dolmadan ya da önceden haber verilmeden işten çıkarılması durumunda çalışana ödenmesi gereken tazminattır. Bu durumun tersi de mevcut. Çalışan, yasalarda belirtilen süreler kapsamında önceden haber vermeden işten ayrılırsa bu sefer de çalışanın, işverenine ihbar tazminatı ödemesi gerekir. 
 

İhbar tazminatı, ihbar sürelerine göre hesaplanır. İhbar süreleri ise şu şekildedir:

• 6 aydan az çalışanlar için 2 hafta
• 6 ay ile 1,5 yıl arası çalışanlar için 4 hafta
• 1,5 ile 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta
• 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta

Hesaplama yaparken ilgili süreye karşılık gelen aylık brüt maaş üzerinden hesaplama yapılır. Ayrıca gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılır. Kıdem tazminatı hesaplaması ise çalışılan her tam yıl ile aylık son brüt maaşın çarpılması ile yapılır. Kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamasını, hesaplama aracımızı kullanarak kolayca gerçekleştirebilirsiniz. 
 

Emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam eden çalışanlar için de kıdem tazminatı söz konusu olabilir. Emekli olduktan sonra kıdem tazminatı alınmadan çalışılmaya devam edilmişse, iş sözleşmesi sona erdiğinde kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde, çalışma süresinin tamamını ve son brüt ücreti dikkate alınarak kıdem tazminatı ödemesi yapılır. 

Böyle bir durumda kıdem tazminatı alabilmek için bazı şartların sağlanıyor olması gerekir. Öncelikle İş Kanunu’na göre işveren zam yapmak zorunda değildir ancak verilen ücret asgari ücretin altında olamaz. Eğer iş sözleşmenizde her yıl yapılacak zam belirtilmişse ancak sözleşmeye uyulmamışsa haklı işten ayrılma sebebi ile kıdem tazminatı alınabilir. Ya da aldığınız ücret asgari ücretin altında kalmış ve buna rağmen zam yapılmamışsa yine kıdem tazminatı hakkı doğabilir. 

Kıdem tazminatı tavan tutarı yıldan yıla değişiklik gösterir. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2024 için alınan karara göre kıdem tazminatı tavan tutarı 35.058,58 TL’dir. Aldığınız brüt ücret, belirlenen bu ücretin üzerinde olsa bile hesaplama bu tavan tutara göre yapılmaktadır. 

İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı almak için sağlanması gereken şartlar şunlardır:

• İş akdinin belirli nedenlerle sona ermesi
• İşçi tarafından haklı nedenle derhal fesih hakkı
• Muvazzaf askerlik nedeni ile fesih
• Emeklilik nedeniyle fesih
• Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile fesih

Kıdem ve ihbar tazminatlarında zaman aşımı vardır ve sözleşmesinin feshedildiği tarihte başlar. Farklı durumlar özelinde farklı zaman aşımı süreleri söz konusudur:

• 25 Ekim 2017 yılında yapılan düzenlemeden sonra iş sözleşmesi sonra erdirilen işçi için 5 yıl,
• 25 Ekim 2017 yılından önce sözleşmesi sona eren işçi için 10 yıl,
• 01 Temmuz 2012 ile 25 Ekim 2017 tarihleri arasında sona eren iş sözleşmeler için yıllık izin ücreti alacağı varsa 10 yıl,
• Emeklilik nedeniyle fesih
• 25 Ekim 2017 tarihinden önce iş sözleşmesi feshedilmişse ve kötü niyet tazminatı alınacaksa 10 yıl

Kıdem ve ihbar tazminatı alma şartları tanımları gereği birbirinden farklıdır.

İhbar tazminatı alabilmenin şartları şunlardır:

• İhbar süresine uyulması,
• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması,
• İş sözleşmesini fesheden tarafın işveren olması,
• Haklı bir sebeple işten ayrılmak.

İhbar tazminatı sayesinde işveren veya işçi, sözleşmeyi habersizce sonlandıramaz. Her iki taraf için de ihbar süreleri bulunur. Kanuna göre, ihbar süresine uymayan taraf tazminat ödemek zorundadır.

İşçi olmak: 4587 sayılı kanuna göre iş sözleşmesi ile bir işveren yanında çalışan kişiye işçi denir. İşçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için belirli şartlar vardır.

• Bir yıl çalışmış olmak: Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aynı işveren iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekir.
• Haklı fesih: İş sözleşmesi ile çalışılan bir iş yerinden sözleşme sonunda kıdem tazminatı talep edilemez. İş sözleşmesi kararlaştırılan bir şartın gerçekleşmesi ile sona erer. Sona eren bir iş sözleşmesinden kıdem tazminatına hak kazanılamaz. İş sözleşmesinde belirtilen işin bitiminden önce işveren, işçiyi haksız yere işten çıkarırsa işçi, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşten çıkarılan işçi ayrıca işsizlik maaşı başvurusunda bulunabilir.

Kıdem tazminatı, işçilere tanınmış bir haktır. Kıdem tazminatını 4A’lılar yani SSK’lılar alır. Buna göre memurlar ve Bağ-Kur’lular kıdem tazminatı alamazlar. Basın İş ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışan gazeteciler ve gemi çalışanları da kıdem tazminatı hakkından faydalanabilir.

İhbar tazminatını ise hem işçi hem de işveren alabilir. İşçi, yasal süreler içinde bildirimde bulunmadan işten ayrılırsa işverene ihbar tazminatı öder. İşveren de işçiyi haber vermeden işten çıkarırsa ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. İhbar tazminatının amacı, çalışanın ve işverenin, işi bırakma ve işten çıkarma isteklerini makul bir süre içerisinde bildirmelerini sağlamaktır.

Kıdem ve ihbar tazminatının nasıl ödeneceği, 1475 sayılı eski İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanuna göre, kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte anında ve peşin olarak ödenmelidir. İşverenlerin çoğu taksitle ödeme yoluna gitse de işverenin ödemeyi taksite bağlama hakkı yoktur. Taksitle ödeme yapılabilmesi için işverenin işçiden yazılı onay alması zorunludur. Aynı durum ihbar tazminatı için de geçerlidir. İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten sonra, peşin olarak ödenmelidir.

Kıdem ve ihbar tazminatı bordrosu, işverenin işçisine ücret ödeme sorumluluğunu beyan ettiği belgedir. Bu nedenle kıdem ve ihbar tazminatı bordrosunun düzenlenmesi ve uygulanması hem işveren hem de işçi için büyük önem taşır. Kıdem tazminatı bordrosunda işçinin işe giriş ve işten çıkış tarihi, çalışılan gün sayısı, en son aldığı brüt ücret, kıdem tazminatı esas ücreti ve damga vergisi değerleri yer alır. Belge, işçiye ödenecek net kıdem tazminatını içerir.

1475 sayılı kanuna göre kıdem ve ihbar tazminatının zamanında ödenmemesi durumunda bankalarca belirlenen en yüksek faiz uygulanır. İşverene ihtarname gönderilerek ödeme yapması için belirli bir süre verilebilir. Bu süre içerisinde ödeme yapılmazsa dava açılabilir.