İstihdam Nedir?

İstihdam nedir?

İstihdam, emeğin bir işte ya da görevde kullanılması anlamına gelir. Ekonomik açıdan ise iş gücünün sürekli ya da belirli zamanlarda çalıştırılmasıdır. Bir diğer ifadeyle, çalışma gücüne sahip bireylerin ülkenin ekonomik gelişimi için üretimde yer almasıdır. Ayrıca kavramın dar ve geniş olmak üzere iki ayrı tanımı bulunur. Dar tanımda sadece üretimin emek kısmı yer alır. Daha kapsamlı olan tanıma toprak ve sermaye gibi üretim sürecinde rol oynayan diğer faktörler de dâhil edilir.

İstihdamın ekonomiye etkisi nedir?

Ülkenin ekonomik başarısında ve gücünde istihdamın önemli bir yeri var. Zira istihdam arttıkça iş gücünün üretime katılımı da yükselir. Buna bağlı olarak işsizlik azalır ve üretim faktörlerinin etkin kullanımı sağlanır. İşsizlik oranı, gelişmişlik düzeyini belirleyen unsurlar arasındadır. Gelişmiş ülkelerde bu oran, diğerlerine kıyasla daha düşük seyreder. Ayrıca bu kavramla ekonomik büyüme arasında da bir ilişki bulunur. Kişi başına üretilen mal veya hizmet miktarındaki artışa ekonomik büyüme denir. İstihdam, bu genişlemenin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Yani üretim faaliyetleriyle beraber iş gücüne duyulan ihtiyaç da artar.

Ekonomik gelişimin göstergesi olan istihdam türleri nelerdir?

İstihdam türlerini iki ayrı açıdan değerlendirmek mümkün. Bunlardan ilki, iş gücünün üretime hangi oranda katıldığını gösteren makroekonomik* verilere odaklanır. Diğeri ise işveren ile çalışan arasındaki sözleşmenin şartlarından yola çıkar. Aşağıdaki başlıklarda bu ayrıma göre belirlenen türlere dair detayları görebilirsiniz.

Tam istihdam

Tam istihdam, ülkedeki tüm üretim faktörlerinin eksiksiz kullanılmasına denir. Çoğu ekonomi kuramcısı, doğal işsizlik oranını** ideal düzeyi olarak kabul eder. İş hayatında bu koşulu sağlamanın yolu ise hem işverenin hem çalışanın sorumluluklarını yerine getirmesinden geçer. Her iki tarafın kendine özgü yasal görevleri bulunur. Örneğin çalışanın işini, sözleşmeyle belirlenen şartlar dâhilinde sürdürmesi gerekir. İşveren ise personelin çalışmaya başladığını ilgili makamlara bildirmekle mükelleftir. Aksi takdirde kayıt dışı çalıştırma olarak adlandırılan sorun açığa çıkar.

Kayıt dışı istihdam

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yasal kabul edilen işlerde çalışan kişilerin ilgili kamu kurumlarına bildirilmemesine kayıt dışı istihdam denir. Kayıt dışılığı oluşturan üç ayrı durum bulunur. Bunlardan ilki, çalışma durumunun hiç bildirilmemesi. İkincisi ise çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesidir. Ayrıca sigorta primine esas kazanç tutarının olduğundan az gösterilmesi de kayıt dışılığa sebebiyet verir. Bahsi geçen durumlara yol açan ekonomik sebeplerden bazıları şunlardır:

• Vergi ve sosyal güvenlik primlerinin artması
• İş gücü piyasasındaki düzenlemelerin sıklıkla değişmesi
• Erken emekli olanların çalışmaya devam etmesi
• İş bulma sürelerinin uzamasıyla kayıt dışı çalışmaya mecbur kalınması

Kayıt dışılık, ülkelerin ekonomideki en önemli sorunları arasında. Çünkü devletin yasal bildirimde bulunmadan çalıştırılan kişilerden vergi ve sosyal güvenlik primi alması mümkün olmaz. Buna bağlı olarak kamu gelirleri azalır. Kayıt dışılığın ülkeler, işverenler ve vatandaşlar açısından pek çok olumsuz durumu beraberinde getirdiği söylenebilir.

Eksik istihdam

Eksik istihdam, ülkedeki üretim faktörlerinin yeterince kullanılmadığı durumu ifade eder. Bu durumun açığa çıktığı dönemlerde iş gücünden verimli şekilde yararlanılmaz. Yani bireylerin potansiyelinin altında işlerde çalıştırılması söz konusudur. Tam gün çalışmak istediği hâlde yarı zamanlı görev yapanlar buna örnek olarak gösterilebilir. Bununla birlikte gerekli yeteneğe ve bilgiye sahip olmasına rağmen düşük ücretle ya da daha az donanım isteyen işlerde çalışanlar da ilgili grupta yer alır.

Aşırı istihdam

Ülkedeki iş gücünün tam kapasite üretimde yer aldığı ancak yine de çalışacak insana ihtiyaç duyulduğu duruma aşırı istihdam denir. Bu duruma genellikle arz talep dengesizliğinin yaşandığı dönemlerde rastlanır. Talebin arzın üzerinde seyretmeye başlamasıyla enflasyon açığa çıkar. Enflasyonu baskılamak için üretim faaliyetlerini artırmak gerekir. Buna bağlı olarak ülkedeki iş gücünün değeri, mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir.

İstihdam oranı nedir?

İstihdam oranı, iş gücünün üretime katılım düzeyini gösterir. İlgili oranı hesaplamadan önce iş gücü kavramını açıklamakta yarar var. Özetle iş gücü, ülkedeki çalışmaya elverişli nüfusu ifade eder. Bu gruba aktif olarak çalışanlar ve iş arayanlar dâhildir. Aktif çalışan kesim, bir sözleşme kapsamında görev yeri, saatleri, hakları ve sorumlulukları belli olanları kapsar. Toplam nüfusun aktif çalışan sayısına bölünmesiyle söz konusu orana ulaşılır.

Refah düzeyini yansıtan istihdam oranı nasıl hesaplanır?

İstihdam oranı, ülkelerin refah düzeyini yansıtır. Gelişmiş ülkelerde bu oranının yüksek olduğu gözlemlenir. Sosyoekonomik gelişmişliğin göstergelerinden biri olan bu oranının örnek rakamlar üzerinden hesaplanışı şu şekildedir:

İstihdam oranı hesaplamasıyla ulaşılan sonuç, ülkedeki iş gücünün hangi düzeyde üretimde yer aldığını gösterir. Bu oran düşük çıktığında işsizliği azaltmaya yönelik ekonomi politikaları uygulanır. Aksi durumda ise iş gücünün üretime aktif katılımını azaltacak adımlar atılır.

İşletmelere verilen istihdam teşvikleri nelerdir?

Ekonominin aksamaması için iş gücünün üretime dâhil edilmesi sağlanır. İstihdam etmek, çalışmaya elverişli kişilere görev verilmesidir. İşverenleri buna yönlendirmek için çeşitli istihdam teşvikleri uygulanır. Örneğin 6111 sayılı kanun kapsamında işverenlere, genç istihdamında SGK prim teşviki avantajı verilir. Aynı yasal düzenlemeyle kadın istihdamı da desteklenir.

Dilerseniz ticari faaliyetleriniz için bankalardan istihdam desteği alabilirsiniz. Kobi kredisi, işlerinizi geliştirmek için başvurabileceğiniz imkânlardan yalnızca biri. İşletmelere istihdam yardımı sunan bu finansal ürünle küçük ve orta ölçekli ticari faaliyetlerinizi ileriye taşıyabilirsiniz. İşletmenizin ödemelerini zorlanmadan karşılamak için ticari kredi kartı da son derece ideal. HangiKredi üzerinden kredi hesaplama araçlarına ulaşabilir, aradığınız finansman kaynağını dakikalar içerisinde bulabilirsiniz.

Notlar:
*bütüncü ekonomi, ekonomiyi oluşturan unsurların toplamını inceler
**ekonominin normal işleyişinde ortaya çıkan işsizlik türü