Gelir Tablosu Nedir? Nasıl Hazırlanır?

Finansal durumu gösteren gelir tablosu nedir?

Gelir tablosu, işletmelerin belirli bir dönemde elde ettiği kazançları ve gerçekleştirdiği giderleri gösteren finansal rapordur. Firmalar, dönem içindeki tüm gelirlerini ve giderlerini bu tabloya kaydeder. Gelirler ya da giderler, tabloya farklı hesaplar altında işlenir. Kazanç ve gider hesaplarının bir arada değerlendirilmesiyle net kâra ya da zarara ulaşılır.

Bu noktada sıklıkla birbiriyle karıştırılan bilanço ve gelir tablosu arasındaki farka değinelim. Bilanço, işletmelerin anlık finansal durumunu gösterir. Yani belirli bir tarihteki varlık, borç, alacak, sermaye ve stok gibi kalemleri kontrol etmek için kullanılır. Gelir tablosu tanımında ise yalnızca kazançlar ve maliyetler yer alır. Ayrıca bu unsurlar, anlık değil dönemsel olarak takip edilir.

Gelir tablosunun temel ilkeleri nelerdir?

İşletmelerin finansal verilerini içeren tablolar, genel muhasebe kurallarına göre oluşturulur. Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları hakkındaki detayları içeren sayfasında bu tablolarda gözetilmesi gerekenleri ortaya koyar. İşletmelerin dikkate alacağı gelir tablosu ilkeleri ise şunlardır:

• Gerçekleşmemiş gelirler veya kârlar, olmuş gibi ve esas tutarlarından fazla ya da az gösterilmemelidir.
• Belli bir dönemin satışları ve gelirleri, bu kazançları elde etmek için yapılan maliyetler ve giderlerlerle karşılaştırılmalıdır.
• Maddi ya da maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar adına uygun amortismanlar ve tükenme payları ayrılmalıdır.
• Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar ve onarım ve bakım harcamaları gibi farklı gruplar arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Direkt maliyetler doğrudan, birden fazla faaliyeti ilgilendirenler ise zaman ve kullanım faktörleri çerçevesinde tahakkuk ettirilmelidir.*
• Geçici ve olağanüstü nitelikteki kâr ve zararlar, meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı kaydedilmelidir.
• Önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme gerektirecek büyüklükte ve nitelikte olmayan kâr ve zararlar, ilgili dönemin gelir tablosunda yer almalıdır.
• Karşılıklar, işletmenin kârını isteğe bağlı bir şekilde azaltmak ya da başka bir döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.
• Dönem sonuçlarını gösteren değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde yapılan değişikliklerin etkileri açıkça belirtilmelidir.

Ayrıca bilanço tarihinde bulunan ve gelecekteki olaylara göre tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Fakat şarta bağlı gelirler için gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bunun yerine dipnotlara açıklama eklenir.

Gelir tablosu neden önemlidir?

Bütçe yönetimi için önemli olan kapsamlı gelir tablosu, işletmenin tüm kazançlarına ve harcamalarına yer verir. Şirketin dönem içindeki ana faaliyetlerinden kaynaklanan getirilerin ve giderlerin yanı sıra ön görülmeyen unsurları da gösterir. Yani ayrıntılı gelir tablosu sayesinde ilgili döneme dair net mali sonuçlara ulaşılır. Ayrıca gelir tablosu, yatırımcılar ve kredi verenler için kritik bir finansal rapordur. İşletmenin mevcut durumunu ve büyüme potansiyelini değerlendirmede kullanılır. Yani firmanın mali istikrarı, risk seviyesi, borç düzeyi ve ödeme gücü gibi detayları gösterdiği için finansman bulma süreçlerinde önemli rol oynar.

Finansal performans izlemesi: Kârlılık ve verimlilik analizi

Muhasebe gelir tablosu, işletmelerin mali performansına ilişkin ayrıntılı veriler içerir. Böylelikle faaliyetlerin kârlılığı ve verimliliğini ölçen analizler için bir kaynak oluşturur. Kârlılık analizlerinde firmanın getiri sağlamasına ya da zarar etmesine yol açan işlemler incelenir. Verimlilik ölçümlerinde ise gelirler ve giderler değerlendirilerek kaynakların etkin kullanılması için yapılması gerekenler tespit edilir. Gelir tablosu analizinin ardından şirketin finansal gücünü artıracak kararları almak ve uygulamak mümkün hâle gelir.

Karar alma süreçlerine ışık tutma: İşletme stratejilerini destekleme

İş stratejilerinin temelini oluşturan unsurlar arasında gelir tabloları da yer alır. Bu tablo, firma yöneticilerine rehberlik ederek geleceğe dönük kararlara yön verir. Mali verilerin yanı sıra nelerin korunması ya da değiştirilmesi gerektiğine de ışık tutar. Örneğin işletme sahipleri, kârlılığın azaldığına dair bulgularla karşılaştığında faaliyetlerinde değişikliğe gidebilir. Kazançları artırmak için yeni pazarlara girme, ürünler geliştirme, inovasyona daha çok önem gösterme ve sürdürülebilir faaliyetlere ağırlık verme gibi adımlar atabilir.

Hangi bilgiler gelir tablosunda bulundurulur?

Gelir tablosu hesapları, tahakkuk eden kazançlardan ve giderlerden oluşur. Öte yandan, sahip olunan varlıklara ve nakit akış durumuna ilişkin veriler içermez. Varlıkları bilanço; kasa hareketlerini ise nakit akım tablosu üzerinden izleyebilirsiniz. Temel gelir tablosu bölümleri ise aşağıdaki gibidir.

• Brüt satışlar
• Satış indirimleri
• Satışların maliyeti
• Faaliyet giderleri
• Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar
• Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar
• Olağan dışı gelir ve kârlar
• Olağan dışı gider ve zararlar

Sayılan bölümlerde alt gelir tablosu kalemleri de bulunur. Örneğin faaliyet giderleri; araştırma ve geliştirme, genel yönetim, pazarlama satış ve dağıtım harcamalarından oluşur. Satış indirimleri ise iadeler ve iskontolar olmak üzere ikiye ayrılır. Bu alt hesaplar, işletmenin finansal kayıtlarını düzenli ve doğru tutması açısından önemlidir.

Gelir tablosu nasıl hazırlanır?

Gelir tablosu düzenlemek için öncelikle muhasebe hesaplarının nasıl işlediğine hâkim olmalısınız. Bu hesaplar, alacak ve borç olmak üzere iki taraftan oluşur. Firmanın kazançları, muhasebe kodu “6” ile başlayan gelir hesaplarının alacak kısmına yazılır. Giderler ise ilk hanesi “7” olan gider hesaplarının borç kısmına kaydedilir. Dönem sonunda yapılan envanter işlemlerinde harcama kalemleri; önce yansıtma hesaplarına, ardından gelir tablosundaki gider bölümlerine aktarılır. Son olarak, tüm kalemlerin “690 Dönem Kârı ve Zararı” hesabına devredilmesiyle dönem kapatılır.

Gelir ve gider verilerinin toplanması ve sınıflandırılması

Gelirler, işletmenin faaliyetleri sonucu elde ettiği kazançlardır. Ürün satışları, hizmet ve yatırım getirileri gibi çeşitli kaynaklardan oluşur. Giderler ise işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılan harcamaları ifade eder. Malzeme maliyetleri, personel maaşları, kira giderleri, faiz ödemeleri gibi kalemleri içerir. Tüm bu verilerin toplanması ve sınıflandırılması, gelir tablosu oluşturmanın ilk adımıdır.

Brüt gelir, brüt zarar ve net gelirin hesaplanması

Brüt gelir, işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği kazançlardır. Brüt zarar ise bu kazançlara ulaşmak için yapılan maliyetlerin daha fazla olduğu durumda ortaya çıkar. Bu tutara, net gelir hesaplamasıyla ulaşılır. Brüt getiri ya da zarar hesaplaması için firmanın satış gelirlerinden maliyetleri çıkarılır. Sonuç pozitif olduğunda kâr; negatif ise zarar söz konusudur.

Gelir tablosu örnekleri nelerdir?

Gelir tablosu, hesap ve rapor tipi olmak üzere ikiye ayrılır. Kazançlar ve maliyetler, hesap tipi gelir tablosunda karşılıklı sıralanan kolonlar üzerinden incelenir. Rapor tipi gelir tablosunda ise gruplar ve satırlar hâlinde kaydedilir. Aşağıda bu türden tabloya ilişkin bir örnek görebilirsiniz.

Gelir tablosu örneğine göre işletme, dönem sonunda 650.000 TL net kâr elde etmiştir. Bu tutar, dönem başında bilançoya devredilir. Söz konusu işleme muhasebe içi envanter adı verilir.

Notlar:

*gerçekleşen