İşletmelerde Bütçe Yönetimi Nasıl Yapılır?

Geliri artırmanın yolu bütçe yönetimi yaparak parayı doğru kullanmak ile mümkündür. İşletmenin mali tablosuna faydalı olabilecek bir şekilde, işletmelerde bütçe yönetimi nasıl yapılır?

İşletmelerde Bütçe Yönetimi Nasıl Yapılır?

Bütçe; kişisel ve işletmelere yönelik olarak, hedefleri gerçekleştirmek için ihtiyaç duyulan kaynakların tespit edilmesi ve eldekilerin verimli kullanılmasını sağlayan operasyonların bir planıdır. Peki bütçe yönetimi nedir? İşletmelerde bütçe yönetimi, finansal ve bunun dışında kalan bakış açılarının hepsini içerir. Bütçe yönetim işlemi de bir tür plan yapma eylemidir. Bütçe yönetimi ile ilgili aklınızdaki tüm sorulara cevap bulmak için yazımızdan yararlanabilirsiniz. İşletmelerde bütçe yönetiminde profesyonel bir yaklaşım sergilemek ve kişisel bütçenizi etkin kullanmak için “Bütçe Yönetiminde 50-30-20 Kuralı” yazımızı okuyabilirsiniz.

Bütçe Yönetimi Yaparken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

• İşletmelerde bütçe yönetiminin amacı doğru kavranmalıdır.
• Yatırım planı bütçe yönetimi doğrultusunda yapılmalıdır.
• Beklenmeyen giderlere karşı önlem alma amacıyla gelir bir miktar fazla gösterilmelidir.
• Muhasebe hatasız ve efektif bir şekilde yönetilmelidir.
• Muhasebe tarafı için bir uzmanla çalışılmalıdır.
• Bütçenin dağılacağı kanallar önceden planlanmalıdır.
• Bütçenin daha önemli kalemleri ile özel olarak ilgilenilmelidir.

İşletmelerde Bütçe Yönetimi Yapmanın Avantajları Nelerdir?

İşletmelerde bütçe yönetimi oldukça önemli avantajlar sağlar. Sağladığı avantajlar nedeniyle işletmelerde bütçe yönetimi çalışmalarına önem verilmektedir. Doğru bir bütçe yönetimi ile elde edilecek avantajlardan bazıları şöyledir:

• İşletmelerde bütçe yönetimi sayesinde mali yapının geleceği ile ilgili daha tutarlı tahminler yapılabilir.
• İşletmenin yönetimi daha kolay ve anlaşılabilir hâle gelir.
• Mali yapı ile ilgili planlamalar daha organize bir şekilde yapılır.
• İşletmeyi etkileyecek olan belirsizlikler çözüme kavuşturulur.
• İşletme olası risklerden daha az etkilenir.
• Yatırım ve girişimlerin performansı daha kolay ölçülür.
• İşletmelerde bütçe yönetimi ile planlamaya olan güven artacağı için çalışanların motivasyonu yükselir.

Kamuda, Özel Kurumlarda ve İşletmelerde Bütçe Türleri

1. Ana Bütçe: Operasyon bütçesi ve finansal bütçeden meydana gelir.
2. Yatırım Bütçesi: İşletmenin hedeflediği uzun vadeli projeleri kapsar. Kamu ve özel sektör kuruluşlarının hepsi bütçeleme eylemini gerçekleştirir. Hükümetler de bütçesi planlanan ihtiyaçlar ve toplum görüşü temel alınarak gelir kaynaklarının, vergi gelirleri miktarının, projelerden ve hukuksal yaptırımlardan yapılacak olan hasılatın planlanmasıyla bu işlemi gerçekleştirir.
3. Kamu Kuruluşları Bütçesi: Muhasebe kayıtları ışığında hangi harcamaların yapılabileceği düşünülerek oluşturulur.
4. Operasyon Bütçesi: Operasyon masrafları için kullanılacak kaynakların netleştirilmesini sağlar. Operasyon bütçeleri; üretim bütçesi, satınalma bütçesi, insan kaynakları bütçesi ve satış bütçelerinden oluşur.
5. Finansal Bütçe: Belirli aralıkta bütçelenmiş operasyonlar ve yapılan işlemler sonucu meydana gelen para çıkışlarını ve gelmesi beklenen para kaynaklarının anlaşılmasını sağlar. Bütçelerin aylık bütçe ve devamlı güncellenen bütçe gibi türleri bulunur. Bir sonraki yıl için tek bir bütçe oluşturmak yerine, devamlı güncellenen bütçede, gelecek 12 ay için, her ay bitiminde ya da her çeyrek yıl bitiminde güncelleme yapılır.

Bütçe yönetimi sırasında dikkat edilecek en önemli noktalardan biri de finansal sağlıktır. “Finansal Sağlık Nedir?” başlıklı yazımız sayesinde bu konu hakkında da bilgi sahibi olabilirsiniz.

Verimli Bir Bütçe Nasıl Planlanır?

İşletmelerde bütçe yönetiminin işlevsel bir hâle gelmesi için geçmiş verileri baz alır ve bu verileri referans olarak kullanır. Bunun yanı sıra detaylı bilgiyi temel alması ve öngörülen gider miktarlarını kapsaması ile bütün iç ve dış bütçeyi etkileyebilecek faktörlerin bilgisini barındırması gereklidir.

Ana Bütçe Faktörleri Nelerdir?

Ana bütçe satış bütçesini kapsar. Satış bütçesi ise satılması öngörülen ürün miktarı ve tutarını içerir. Faaliyeti ticaret olan bir şirket yeniden satmak için tedarik ettiği ürünler için bütçeye gereksinim duyar. Bir üretim firmasının ana bütçesi, üretim bütçesini kapsar. Üretim bütçesi, satış bütçesi ve stok bütçesini içerir (girdi stokları, parça vb.) Bu sayede dönemin başında ve sonunda ne kadar malzeme tedarik edileceği bilinir ve hangi miktarda üretim yapılacağı kararlaştırılır.

Üretim Bütçesinin Bileşenleri Nelerdir?

Üretim bütçesi; doğrudan malzeme bütçesi, doğrudan işçilik giderleri bütçesi, genel üretim giderleri bütçesi gibi alt türlerden meydana gelir. Malzeme, malzemeler giderleri ve doğrudan işçilik giderleri üretim bittiği zaman netleşebilir. Genel üretim giderleri bütçesi; işçilik ve malzeme giderleri dışında, amortisman giderleri, donanım giderleri gibi bütün üretim giderlerini içerir. Doğrudan malzeme giderleri bütçesi, üretime dahil olan bütün faktörlerin dönem sonu ve dönem başı miktarlarının sayısal olarak detaylı bir şekilde belirlenmesini temel alır. Satınalma departmanına da destek olan malzeme satınalma bütçesi ihtiyaç duyulan malzemelerin fiyatlarının hesaplanmasını da içerir. İşçilik giderleri bütçesi, endüstri mühendisliği bilgilerinden yararlanır ve üretim bölümünün işgücü gereksinimini belirlemesi gerekir. İnsan kaynakları departmanı ihtiyaç duyulan işgücü miktarını ve beceri düzeyini ilgili departmanlara belirtir.

Genel Giderler Bütçesi Nasıl Belirlenir?

Genel giderler bütçesi üretim miktarı temel alınarak belirlenir. Bazı genel giderlerde üretimin çeşitliliğine ve miktarı doğrultusunda değişiklikler görülebilir. Bazı bütçeler ise sabittir çünkü üretim oranının farklılık göstermesi bu maliyetlere etki etmez. Örnek vermek gerekirse, üretim kontrolü giderlerinin bir vardiyada hangi miktarda üretim yapıldığına bakılmaksızın aynı olduğu kabul edilir. Bir sonraki adımda ise üretim giderleri ve birim ürün başına üretim maliyetleri netleştirilir. Bu sayede satılacak olan stoktaki ürünlerin miktarı temel alınarak satış maliyetleri de belirlenir. Sonraki aşamada satış ve işletme giderleri bulunur. Bu maliyetlerin kapsamında satış komisyonları gibi giderlerle beraber, ofis kirası gibi satış oranından bağımsız sabit giderler de mevcuttur. Birikim yapmak istiyor ve nereden başlayacağınızdan emin olamıyorsanız, “En Popüler Para Biriktirme Alışkanlıkları” yazımızdan faydalanabilirsiniz.

Nakit Bütçesi Nedir, Nasıl Yapılır?

Nakit bütçesi şu formül ile yapılır: “Dönem başı nakit para + gelecekte nakite çevrilecek tahsilatlar + nakit satışlar ve başka kaynaklar - nakit harcamalar (taksitler, vergiler)” Bazen nakit akışı formülü - kalan gösterebilir. Giderler gelirlerden yüksek olabilir. Bu durumda işletme borç alma ihtiyacını değerlendirir. Bazen de eşitlik + kalan gösterir, bu durum şunu ifade eder: Bazı harcama ya da yatırımlara olması gerekenden daha çok nakit ayrılmış olabilir.

Öngörülen Bilanço Nedir?

İşletmelerde bütçe yönetimi doğrultusunda bütçe hazırlamanın son adımı ise öngörülen bilançonun oluşturulmasıdır. Bu bilançoda; tahmin edilen nakit dengesi, yatırımlar, tahsil edilebilir alacaklar, malzeme envanteri, demirbaşlar, yövmiye ödemeleri, vergi ödemeleri, uzun vadeli borçlar, birikim hesapları gibi kalemler bilgilerin doğruluğunu sağlayacak şekilde çift taraflı eşitlik biçiminde ifade edilir. Bütçelemede adım adım ilerleyerek bazı konular özelinde gerekli soruları yanıtlamanız işinizi kolaylaştıracaktır.

Bütçeleme Süreci Adım Adım Nasıl İşler?

Bütçeleme süreci takım çalışması ile ilerler. Yukarıdan aşağı yapılan bütçeleme şekli, üst yönetimin kararları ile organizasyonda uygulanan bir bütçeleme çeşididir. Bu yol bütçe hazırlama süreci için verimli bir yol olabilir ancak çalışanların etkin olmaması nedeniyle çalışanların motivasyonunun düşmesine ve yapılan işler esnasında meydana gelebilecek problemlerin çözümünde rol alma konusunda isteksiz olmalarına neden olabilir. Çalışanlar hazırlanması esnasında bir parçası olmadıkları bütçelerde sahiplenme psikolojisine giremezler. Aşağıdan yukarıya bütçeleme işleminde ise, bir başka deyişle katılımla yapılan bütçelemede, her bölüm kendi başarılarına ve şirket amaçlarına göre ihtiyaçlarını belirler. Bu tür bütçelemede, çalışanlar bu bütçeyi sahiplenebilir ancak beklentilerinde bazen aşırıya kaçabilirler. Bu iki yolun dengeli olarak uygulanması iyi bir sonuç verir. Üst yönetim hangi bütçe hazırlanacaksa bunun nasıl bir tutumda yapılması gerektiğini belirler ve bir yol haritası açıklar.

Bütçe hedeflerini tutturan ya da pozitif olarak aşan kişiler için, teşvik edici bir öğe olarak çabaları sonucu ödüller verilebilir. Bütçelemede gevşeme ya da istismar edilme gibi durumlara engel olmak için bir yönetmelik ya da rehber olmalıdır. Bazen departmanlar durumlarının olduğundan daha iyi görünmesini sağlamak ya da prestij veya ödül elde etmek için öngörülen ihtiyaç miktarlarından daha az harcama yapabilirler. Öte yandan çok sıkı bütçeler ise cesaret kırıcı ve gerçek dışı durumlar meydana getirir. Bu noktada önemli olan rasyonelliğin ön planda tutulduğunu vurgulamak ve geleceği öngörmede bütçeyi bir yol haritası ya da kılavuz gibi kullanmaktır. Buna ek olarak bütçeler katı ve değiştirilemez belgeler gibi algılanmamalıdır. Eğer fırsatlar oluşur ve koşullar değişirse, öngörülmeyen durumlar gelişirse, bu gelişmelerin avantajlarını keşfetmek ve kullanmak idealdir. Bu anlamda bütçenin bir engel teşkil etmemesi gerekir.