Varant Hisse Nedir?

Varant nedir? Özellikleri nelerdir?

Finans sektöründe ve borsada, adı sık duyulan enstrümanlarından biri varanttır. Varant, menkul kıymetlendirilmiş opsiyonlar olarak tanımlanır. Bu araç yatırımcıya, yani opsiyonu elinde bulunduran kişiye dayanak varlığını, daha önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden alıp satma hakkı verir. İşlemde, vade süreleri önceden belirlenmiş olabilir. Opsiyon sahibi bu haklarını kullanırken kaydı teslimat ya da nakdî uzlaşı gibi yöntemlerden birini seçme hakkına da sahip olur. 

Opsiyon, menkul kıymetlendirilmiş araç olarak tanımlansa da diğer yatırım araçlarından farklı özellikler taşır. Çünkü opsiyonlar, türev ürün borsalarında işlem görmeye müsait kontratlardır. Hisseler ise bir yatırımcı tarafından ihraç edilen ve menkul kıymetler borsalarında işlem gören ürünleri ifade eder. Bunlar, daha çok borsa yönünden gelişmiş ülkelerin piyasalarında işlem görür. Araç; Almanya ve Hong Kong gibi piyasalarda kullanılır. Türkiye’de ise bu opsiyon ile 2010 yılından itibaren Borsa İstanbul üzerinde işlem yapılır.  

Yatırım araçlarına göz atın!

“Varant ne demek?” sorusuna cevap almak için bu opsiyon benzeri aracın özelliklerine de bakılmalıdır. Yatırımcısına dayanak varlıktan daha düşük bütçeyle bile aynı oranda gelir yaratma imkânı sağlayan bu opsiyonlar, oldukça faydalı özellikler taşır. Aracı elinde bulunduran kişiye, piyasa düşerken bile kazanç elde etme fırsatı verir. 

Yatırımcıya alım ve satım hakkı veren bu aracın sağlamadığı haklar da mevcuttur. Bu haklar şöyle sıralanabilir:

• Şirket yönetimine katılma 
• Oy hakkı ve bilgi alma hakkı 
• Tasfiye bakiyesine katılma hakkı
• Kâr payı
• Yeni pay alma hakkı

Bu sermaye araçları, BIST 30 endeksine dayalı olarak veya endekste yer alan pay senetleri ve ilgili sepetler üzerinden işlem görür. Pay Senetleri Piyasası’nın “Kurumsal Ürünler Pazarı” altında işlem gördüğü durumlar için bir piyasa yapıcısına ihtiyaç duyulur. Her bir araç için piyasa yapıcısı, Borsa Yönetim Kurulu tarafından yetkilendirilir. 

Piyasa yapıcısı, sisteme sürekli alım satım kotasyonu girerek likiditeye katkı sağlar. Yetkisi dâhilindeki opsiyonlarda piyasanın etkin, düzenli ve dürüst çalışmasını mümkün kılar. “Borsa Endeksi Nedir? Nasıl Değişir?” başlıklı yazımıza göz atarak bu araçların bulunduğu BIST 30 ve diğer borsa endeksleri hakkında bilgi alabilirsiniz. 

Varant çeşitleri nelerdir?

Varant türleri, Amerikan ve Avrupa tipi olmak üzere iki grupta incelenir. Sadece aracı kuruluşlar tarafından ihraç edilebilen varant hisseleri arasındaki fark, dönüşüm zamanı ile ilgilidir. Amerikan tipi opsiyonlarda, dönüşüm için vade süresinin sonunu beklemeye gerek yoktur. Fakat Avrupa tipi opsiyonlarda dönüşüm, sadece vade sonunda gerçekleştirilebilir. Buna ek olarak kullanım amacı doğrultusunda bu araçları “alım” ve “satım” olarak da iki gruba ayırmak mümkündür. 

Varant nasıl alınır?

Yatırımın niteliğine göre yatırımcıya fayda sağlayan bu araçları almanın birden fazla yöntemi vardır. Peki varant nasıl alınır? Bu yatırım aracını almak için platformlar, mobil uygulamalar ve banka hizmetleri kullanılabilir.

Yukarıdaki yöntemlerin hepsinde de hesap açma gerekliliği vardır. “Varant hesabı nasıl açılır?” gibi sorulara cevap bulmak için ilgili platformun ya da uygulamanın incelenmesi gerekir. 

Hangi varant alınmalıdır?

Doğru bir senede yatırım yapabilmek için varant nasıl oynanır ya da nasıl analiz edilir, iyi bilmek gerekir. Hangisinin alınacağına, kullanılan platform üzerinden veya birlikte çalışılan aracı kurumun varant analiz araçları ile karar verilebilir. Analiz sırasında vade, dayanak varlık fiyatı, volatilite, kaldıraç, duyarlılık, risk gibi detaylar incelenmelidir. Yatırımlarınızdaki riski azaltabilmek için etkili fikirleri, “Borsada Hisse Senedi Seçimi Nasıl Yapılır?” başlıklı yazımızdan alabilirsiniz. 

Varantın işlem esasları nelerdir?

Opsiyonun işlem esasları, Borsa İstanbul yetkisi dâhilinde belirlenmiştir. Pay Senetleri Piyasası’nın Kurumsal Ürünler Pazarı doğrultusunda işlem gören opsiyonlarda farklı bir açılış seansı uygulanmaz. Varant işlem saatleri önceden belirlenmiş olup güncellenmesi hâlinde BIST tarafından duyurulmaktadır. Buna göre emirler, en erken 09:50’de iletilebilir. Bunun için öncesinde kotasyon fiyatının girilmesi beklenir. İkinci seansta ise bu işlemin saati 14:20’dir. Piyasa yapıcısı, kotasyon girmeden emir kabul edemez.

Varant değer ve fiyatları nasıldır?

Hemen her borsa aracında olduğu gibi bu piyasada da değişken fiyatlar söz konusudur. Piyasa fiyatları, farklı nitelik taşıyan araçlar için ayrıca belirlenir. Alım ve satım arasında küçük de olsa farklar mevcuttur. Dönüşüm oranı doğrultusunda opsiyonun değeri de değişebilir. Fiyat dalgalanmalarının birden fazla sebebi vardır. 

Varant fiyatlarını etkileyen faktörler nelerdir?

Varant fiyatlarını etkileyen faktörler; faiz, spot fiyat, temettü ve oynaklık şeklinde sıralanabilir. Her bir faktörün rakamlara farklı etkisi vardır. Faizin yükselmesi durumunda alım değeri artar ve satış değeri düşer. Aynı durum, dayanak varlığın spot fiyatı için de geçerlidir. Beklenenden daha fazla temettü dağıtıldığında etki tam tersine döner. 

Varant değeri nasıl hesaplanır?

Varant vade sonu hesaplama ya da değer bulma sürecinde birçok farklı formüle başvurulabilir. Genellikle başa baş noktası üzerinden bir hesaplama benimsenir. Başa baş noktasına göre varant hesaplama formülü şöyledir:

Başa baş Noktası = Opsiyon Fiyatı / Dönüşüm Oranı + Kullanım Fiyatı

Varant yatırımının avantajları ve riskleri nelerdir?

Varant piyasasında elde edilebilecek birçok avantaj vardır. Söz konusu avantajlar, ürünün yaygınlığı arttırır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Kaldıraç fırsatı sunar.
• Daha düşük pozisyonla daha büyük pozisyon alma imkânı yaratır.
• Hedging, yani riskten korunma şansı verir.
• Anaparayı koruyarak dayanak varlık getirisinden, %100 faydalanma sağlar. 
• Dayanak varlığındaki düşüş durumlarında da kâr etme imkânı verir. 

Borsadaki her araçta olduğu gibi menkul kıymetleştirilmiş opsiyonlarda da bazı risklerin olması muhtemeldir. Bu araçta risk, aslında avantajdan kaynaklanır. Örneğin kaldıraç sistemi, yüksek kâr elde etme fırsatı yaratır. Ama aynı etki, zarar durumunda da vardır. İşler yolunda gitmediği takdirde normalden daha fazla zarar edilebilir.  

Varant alırken nelere dikkat edilmelidir?

Yatırımcı olarak “Varant nasıl seçilir?” sorusuna yanıt verebiliyor olmanız gerekir. Süreçle ilgili finansal araçları yakından tanıyor olmak, varant stratejileri geliştirmeyi büyük ölçüde kolaylaştırır. Bu açıdan, beklentiniz net olmalıdır. Vade ve dayanak varlığını da buna göre seçmelisiniz. Endeks, pay, döviz, emtia gibi dayanak varlıkların seçimine mutlaka dikkat edilmelidir. Seçim sonrası ise varant takip araçlarını kullanmakta fayda vardır. Bu yatırım takip araçları sayesinde güncel olarak elde ettiğiniz kârı görebilirsiniz. Varant gibi opsiyonların dışında vadeli mevduat hesaplarınızın getirisini HangiKredi yatırım araçları ile bankaya gitmeden kolayca hesaplayabilirsiniz. 

Varant dışında diğer emtialar hakkında bilgi alabilmek için “Emtia Nedir? Türleri Nelerdir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.