Fon Nedir?

Parasal faaliyetlerin yoğun olduğu alanlarda, çeşitli kavramlarla karşılaşmak mümkündür. Özellikle yatırım araçları ve yatırım türleri ile ilgili kavramlar, yatırımcılar tarafından bilinmelidir. Bu alandaki en temel kavramlardan biri ise fondur. Yatırımcılar için son derece önemli olan fon nedir, çeşitleri nelerdir, nasıl yatırım yapılır?

Fon, kavram olarak kısaca; bir operasyonu, işi ya da kurumu finanse etmek ve ihtiyaç hâlinde kullanılmak üzere ayrılan paradır. Fakat yatırıma konu olduğunda, daha aktif bir kavrama dönüşebilir. Yatırım fonları ise yatırımcılardan alınan ve hisse senedi, tahvil, döviz, altın gibi yatırımlarda değerlendirilen paralardır. Yatırımcılara, fon adına alınan paraya karşılık, gelecekte getiri sağlayabilecek bir değerli kâğıt verilmesi şeklinde de yönetilebilir. Menkul kıymetler ile birlikte gayrimenkuller için de fon yatırımı mümkündür.

Yatırım fonları için para toplayabilecek kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilir. Yetkisi bulunmayan kurumlar ise böyle bir hizmet veremez. Yatırım fonu olarak toplanan paralar hemen her yatırım aracı üzerinde kullanılabilir. Fakat bu kavram, tüm yatırım araçlarını ifade etmez. Yani yatırım fonu da bir yatırım aracı çeşididir.

Yatırım araçları arasında hisse senedi, döviz, altın, bono, tahvil, repo, forex gibi pek çok farklı seçenek vardır. Bu yatırım araçlarının her biri farklı bir uzmanlık gerektirmektedir. Buna karşın yatırım fonu, tüm bu araçlara yatırım yapmayı sağlarken kendi içerisinde bir mantığa sahiptir. Toplanan fonlarla oluşturulan portföylerin, portföy yöneticileri tarafından organize edilmesi, diğer yatırım araçları ile fon arasındaki en önemli farklardan biridir.

Fon Nasıl Alınır, Satılır?

Fon alım ve satım işlemleri, genellikle fiziki bir şekilde yapılmaz. Borsalar ve bankalar üzerinden fon alım satımı yapılabilir. Alım satım için hem borsaların hem de bankaların belirli işlem saatleri vardır. Bu saatler arasında piyasa fiyat hareketleri anlık olarak görülebilir. Yine aynı şekilde, bu saatler arasında alış ve satış emirleri kabul edilir.

Sadece Türkiye borsasından değil; NYSE, Shenzen, Nasdaq gibi yabancı borsalardan da fon alınabilir. Fakat bunun için, seçilen aracı kurumun uluslararası borsalarla bağlantılı olması gerekmektedir. Eğer yabancı borsalardan fon almak istiyorsanız, aracı kurumunuzu buna göre seçmelisiniz.

Yatırım Fonu Türleri Nelerdir?

Yatırım fonlarının en önemli avantajı, seçeneğin çok olmasıdır. Pek çok farklı fon türü vardır. Başta menkul kıymetler olmak üzere gayrimenkul, serbest, emeklilik ve girişim sermayesi fonları, yatırım için avantajlı araçlardır.

Detaylı bilgi alabilmek için “Yatırım Fonu Nasıl Kazandırır, Türleri Nelerdir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Menkul Kıymet Yatırım Fonları Nedir ve Türleri Nelerdir?

Menkul kıymet yatırım fonu, menkul kıymet borsalarından ya da ihraççı şirketlerden yatırım amacıyla alınabilen, değerli evrak ve benzeri menkul kıymetlerdir. Kendi içerisinde de farklı gruplara ayrılan bu fonlara yatırım yapabilmek için finansal bilgi ve yetkinlik sahibi olmak gerekmektedir. Bunun sebebi, risk oranının yüksek olmasıdır. Aynı şekilde kazanç oranı da yüksek olabilir.

1. Hisse Senedi Fonu: Alınan borsa ya da bankaya göre değişebilen, ilgili aracı kurumdaki portföy yöneticileri tarafından seçilen hisse senedi portföyüne yatırım yapmayı sağlayan fon.
2. Kıymetli Madenler Fonu: Altın ve benzeri değerli madenler üzerinden getiri sağlayan bir fondur. Yatırım yapılan emtianın fiziki karşılığı da bulunur. İstenildiği zaman fonun fiziki karşılığının çekilmesi mümkündür. Alım ve satım dışında ödünç alıp verme işlemlerine de konu olabilir.
3. Yabancı Menkul Kıymetler Fonu: Yurt dışındaki özel ya da kamu sektörlerinden alınan kira sertifikası ve benzeri menkul kıymetleri kapsar. Döviz temelli bir yatırım olduğu için kazanç oranı yüksek olabilmektedir.
4. Para Piyasası Fonu: Genellikle kısa vadeli olmakla birlikte riski düşük bir portföyü bulunmaktadır. Likit fon olarak da bilinen para piyasası fonu, kısa vadeli yatırımlar için likit alma işlemlerini kapsar. Anaparanın değeri korunur ve sabit bir getiri hedeflenir. Kısa vadede, düşük oranda da olsa genellikle getiri sağlar.
5. Değişken Fon: Hisse senedi, bono ve tahvil gibi portföylerden getiri sağlamayı mümkün kılan fondur. Hareketlilik azdır ve bu nedenle kontrol edilebilir bir risk faktörüne sahiptir. Kamu ve özel sektör araçlarında kullanılabilir.
6. Yabancı Fon: Yabancı para içeren ve yurt içinde kurulan fonlar için kullanılan isimdir. Kaynağı yabancı olan fonlar genellikle TL bazlı işlem görür ve satış kuru değerlendirilirken TCMB dikkate alınır.
7. Katılım Fonu: Faize dayalı olmayan yatırım araçlarını içeren portföylerden oluşan fondur. Katılma hesapları, kira sertifikaları, kıymetli madenler, ortaklık payları ve sermaye piyasasındaki faiz doğurmayan araçlardan oluşur.

Serbest Yatırım Fonu Nedir?

Serbest yatırım fonu, yatırım aracı ve yatırım stratejisi noktasında bir sınırlandırması ve kısıtlaması bulunmayan fon türüdür. Menkul kıymet fonları ile benzerlik göstermekle birlikte sadece nitelikli yatırımcılara hitap eder. İki yönlü (long/short) değerlendirme fırsatı sunması ise diğer fonlardan ayrıldığı detaydır. Bu fonlarla kredili menkul kıymet ve açığa satış gibi işlemler yapılabilir.

Gayrimenkul Yatırım Fonu Nedir?

Gayrimenkul yatırım fonu, katılma payı karşılığında nitelikli yatırımcılardan toplanan fonları işletmek amacıyla kurulan, tüzel kişilik özelliği taşımayan mal varlıklarıdır. Söz konusu portföy, inançlı mülkiyet esasları doğrultusunda, SPK tarafından belirlenen varlıklardan oluşur. Fon, portföy ya da gayrimenkul portföy yönetim şirketleri tarafından süresiz ya da süreli bir şekilde kurulabilir.

Emeklilik Yatırım Fonu Nedir?

Emeklilik yatırım fonu, portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilir ve emeklilik şirketleri tarafından kurulur. Bu fona emeklilik için ödenen prim ve katkı payları yönlendirilir ve tasarruf sahibine uzun vadede getiri sağlar. Bireysel Emeklilik Sistemi, bir emeklilik yatırım fonudur.

Girişim Sermayesi Yatırım Fonu Nedir?

İnançlı mülkiyet esaslarına göre yönetilen bir diğer portföy olan girişim sermayesi yatırım fonu, girişim sermayesi statüsü taşıyan finansal varlıklardan oluşur. Nitelikli yatırımcılardan toplanan para buralarda değerlendirilir. Fon portföyünün en az %80’i girişim sermayesinden oluşur. Girişim şirketlerinin ihraç ettiği borç araçlarını satın alma, ilgili şirketlere borç verme, dolaylı yoldan ya da doğrudan ortaklık kurma gibi işlemleri kapsar.

Şemsiye Fon Nedir?

Ortak bir iç tüzüğe sahip olan katılım paylarının, aynı iç tüzük doğrultusunda ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırımlara şemsiye fonu denir. Mal varlıkları bulunmaz ve farklı özellikteki fonları tek bir çatı altına toplar. Önceden “A Tipi” ve “B Tipi” olarak gruplandırılan şemsiye fonlar günümüzde şu şekilde gruplandırılmaktadır:

• Borçlanma Araçları Şemsiye Fonu
• Katılım Şemsiye Fonu
• Hisse Senedi Şemsiye Fonu
• Para Piyasası Şemsiye Fonu
• Serbest Şemsiye Fonu
• Kıymetli Madenler Şemsiye Fonu
• Karma Şemsiye Fonu
• Fon Sepeti Şemsiye Fonu

Fonlar Nasıl Kazandırır?

Yatırım fonları en çok tercih edilen yatırım araçlarında yer alır. Fakat risk her zaman vardır ve kazandırmasının her zaman garantisi yoktur. Doğru aracı kurumlarla, doğru araçlar üzerine yatırım yapmak ve finansal okuryazarlığa sahip olmak, kazanma şansını ve oranını artıran detaylardır. Yatırım fonları 3 farklı yoldan getiri sağlar.

1. Sahip olunan menkul kıymet fonlarından faiz ya da kâr payı elde edilebilir.
2. Yatırım yapılan fonun değeri zamanla artabilir ve fiyatı yükselen bu fonun satılması, kâr elde etme yöntemidir.
3. Değeri artan fonların satılmayıp elde tutulması, katılım belgelerinin fiyatını artırır. Toplam fon değerinin artması doğrultusunda sonradan satılan fonlar için o ana kadarki artıştan pay verilir.

Yatırım fonlarında kazanç yüksektir fakat aynı zamanda önemli riskler de vardır. Daha makul seviyedeki risksiz bir kazanç için vadeli mevduat hesaplarını tercih edebilirsiniz. HangiKredi üzerinden güncel mevduat faiz oranları hakkında bilgi alabilirsiniz ve yatırım için ayırdığınız tasarruftan ne kadar garanti gelir elde edebileceğinizi hesaplayabilirsiniz. Ayrıca “Riski en düşük yatırım aracı hangisi?” yazımızdan da faydalanabilirsiniz.

Yatırım Fonlarını Karşılaştırırken Hangi Kriterler Dikkate Alınmalıdır?

Hangi fonun yatırım için daha uygun olduğunu tespit edebilmek için titiz bir çalışma gerekmektedir. Dolayısıyla yeterli bilgi ve birikime sahip olmadan, yatırım aracı olarak fonların seçilmesi, riski artıran bir unsur olarak görülebilir. Bununla birlikte portföy yöneticilerinden ve finans uzmanlarından destek alınabilir. Fonları karşılaştırırken şu detaylara dikkat etmek önemlidir:

• Yatırıma konu olan fon türünün risk düzeyi
• Fonun değer hareketlerini gösteren geçmiş performansı
• Gider oranının seviyesi
• Fonun kurucusu ve yönettiği diğer fon türleri hakkındaki detaylar
• Portföy yöneticisinin nitelikleri
• Yönetim ücreti ve diğer giderlerin toplamı
• Portföylerin yakın zamandaki bileşim ve stratejisi
• Kurucu ve yöneticilerin geçmiş dönemdeki performansları
• Alım satım şartları, yerleri ve işlem saatleri

Yatırım Fonlarının Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Yatırım fonlarının avantajlarından biri, profesyoneller tarafından yönetiliyor olmasıdır. Bu durum riski azaltan bir detaydır. Riske tabi olmakla birlikte yüksek getiri sağlayabilen araçların yanı sıra sabit getirili araçların da bulunması bir başka avantajdır. Diğer avantajları ise istenildiği anda paraya çevrilebilmesi, para ile birlikte zaman tasarrufu da sağlaması ve küçük tasarruflarla yüksek getiriler sağlayabilmesi şeklinde sıralanabilir.

Yatırım fonunun dezavantajı olarak ise riskler karşımıza çıkmaktadır. Bu risklerden biri fiyat dalgalanmalarıdır. Yani yatırım yapılan fonun değeri düşebilir ve yatırımcı zarar edebilir. Ayrıca fon yönetim maliyetleri yüksek olabilir ve bu da kazancın bir kısmının kaybedilmesi anlamını taşır. Paraya çevrilen fonlar ise ancak işlem günü sonunda nakit olarak alınabilir.

Fonlara Yatırım Yapmakta Risk Var mıdır?

Hemen her yatırım aracında olduğu gibi fonlarda da risk her zaman vardır. Risksiz yatırım araçlarının düşük oranda getiri sağlaması, yatırımcıların yüksek getiri sağlayabilen riskli araçlara yönelmesine sebep olmaktadır. Yatırım fonları da bu tür bir araçtır. Fonun geçmişini kontrol etmek, benzer fonlar ile karşılaştırmak ve çeşitli fonlara yatırım yapmak, riski azaltabilen eylemlerden bazılarıdır.

Katılma Payı Nedir?

Katılım payı, yatırımcının ilgili yatırım fonuna ortak olmasını ifade eder. Ayrıca kaç adet payla ortak olduğu da katılım payı ile tespit edilir. Şirket yönetimlerindeki ortaklık payı ile benzer bir işleve sahiptir. Tek fark, katılım payı sahiplerinin şirket yönetimine katılamıyor olmasıdır. Bunun dışında katılım payı sahipleri fona ortak olduğu için, değer artışlarına ve azalışlarına da pay adedi kadar ortak olur. Sonuç olarak yatırımcının kârdan ya da zarardan ne kadar pay alacağı, katılım payı ile belirlenir.