Geleceğin Finans Teknolojileri: DeFi&ReFi Nedir?

DeFi (Merkeziyetsiz Finans) nedir?

Herhangi bir otoriteye bağlı olmayan finansal sistemlere DeFi denir. DeFi, merkeziyetsiz (decentralized) ve finans (finance) kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur. Mali süreçlerde devlet, şirket ve organizasyon gibi aracı birimleri ortadan kaldırır. Bunun yerine diğer merkeziyetsiz sistem kullanıcılarıyla doğrudan işlem şansı verir. Kripto para sistemini oluşturan blok zincirleri*, DeFi (Decentralized Finance) için altyapı oluşturur. Bu sistemde kullanıcı verileri, blockchain teknolojisiyle kayıt defterinde depolanır. Böylece para transferi, borçlanma ve alım satım gibi işlemlerde merkeziyetsiz blok zinciri sisteminden yararlanılır.

DeFi sisteminin amacı nedir?

DeFi sisteminin amacı, merkezi birimlerden bağımsız bir finansal yapıdır. Kontrol mekanizmasının kullanıcılara verildiği bu yapı, mali süreçlerde esneklik sağlar. İlgili sistemin amaçları arasında isteyen herkesin dâhil edilebileceği, kapsayıcı bir mali yapı meydana getirmek de yer alır. Günümüzde pek çok kişinin gerek ekonomik gerek sosyal sebeplerle geleneksel finansal sistemlere erişimi yoktur. Bu sistem, temel mali imkânlara ulaşamayanlara alternatif bir yol sunar. Böylelikle herkesin para transferi ve borçlanma gibi işlemlerini merkeziyetsiz bir ağ üzerinden yapabilmesine olanak tanır.

Geleneksel finans sistemi ile DeFi’nin arasındaki farklar nelerdir?

DeFi, özellikleri itibarıyla geleneksel finansal sistemlerden ayrılır. Bu ayrımın temelinde mali işlemlerdeki aracı birimlerin ortadan kalkması yer alır. Örneğin birikimlerinizi mevduat hesabına yatırdığınızı varsayalım. Banka hesabınızdaki varlıklar, bir başkasına daha yüksek faiz oranıyla borç olarak verilir. Aradaki fark ise bankaların kasasına girer. Merkeziyetsiz sistemde sadece finansman arayan ve sağlayan kullanıcı vardır. Dolayısıyla faiz farkından doğan getirinin tamamı borç verenin olur. Geleneksel finans ile merkeziyetsiz sistem arasındaki diğer farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.

Geleneksel ile merkeziyetsiz finansal yapıların farkları arasında verilerin depolanma şekli de yer alır. Aracı birimlerin olduğu sistemlerde kullanıcılar, bilgilerini ilgili kurumlara bir nevi emanet eder. DeFi’de ise varlıklarınız ve bilgileriniz, blok zinciri adlı bilgi sisteminde yer alır. Bu sayede söz konusu verileri aynı sistemde depolamanız ve yönetmeniz mümkün hâle gelir.

Hangi alanlarda DeFi sistemi kullanılmaktadır?

DeFi sistemine; para transferi, kredi, borsa, sigorta ve alışveriş gibi süreçlerde rastlanır. Merkeziyetsiz finans tokenleri**, kripto kullanıcılarının bahsi geçen hizmetlere erişimini mümkün kılar. Bu tokenlerin kullanıldığı alanlardan bazıları şunlardır:

• Kripto para cüzdanları: Kripto varlıklar, dijital cüzdanlarda tutulur. Bu cüzdanlar sayesinde borsadan alışverişe tüm işlemlerde kripto para birimlerini kullanmak mümkün olur.

• Merkeziyetsiz borsalar (DEX): DEX’ler kripto varlıklardan kâr elde etmek isteyenleri bir araya getirir. Kripto para cüzdanına sahip olan kullanıcılar, farklı borsalar üzerinden alım satım ve swap (takas) işlemi yapabilir.
  • Non Fungible Token (NFT): Türkçe karşılığı “değiştirilemez token” olan NFT, kripto varlıkların özgün ürün ya da meta versiyonudur. Benzersiz ve yerine yenisi konulamayan eserleri ifade eder. NFT sahipleri, bu dijital eserlerin haklarını satın almış olur.

DeFi sisteminde verilerinizi başka bir kurum ya da kuruluşa emanet etmenize gerek kalmaz. Ancak bu durum bilgilerinizi, blok zincirlerindeki açıklara karşı savunmasız bırakır. Bu noktada merkeziyetsiz sigorta birimleri devreye girer. Geleneksel sigortacılık süreçleriyle hemen hemen aynı işleyen bu sistemle veriler ve varlıklar çeşitli risklere karşı korunur.

Finansa yenilikçi yaklaşım sunan DeFi sisteminin avantajları nelerdir?

Merkezsiz finans sisteminin başlıca avantajı, pek çok alanda sınırları ortadan kaldırmasıdır. DeFi ile zamandan ve mekândan bağımsız şekilde farklı mali işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Finans sektörüne yenilikçi yaklaşımlar getiren merkeziyetsiz sistemin diğer avantajları ise şunlardır:

• Üçüncü taraflardan kaynaklanan hataları önler.
• Kripto para kullanıcılarına geniş bir işlem yelpazesi sunar.
• Bazı yasal prosedürleri ortadan kaldırdığı için zaman kazandırır.
• Finansman arayanlar için alternatif oluşturur.

Merkezsiz finans, kullanıcılara çevrim içi finansal gizlilik şansı tanır. Bu merkeziyetsiz sistemde anonim şekilde işlem yapabilirsiniz. Ayrıca burada verileriniz de gelişmiş yazılımlarla güvende tutulur. Her bir işlem şifrelenerek merkeziyetsiz blockchain ağına kaydedilir. Şifreli ve değiştirilemeyen işlemleri içeren bu ağ sayesinde verilerin güvenliği sağlanır.

DeFi’nin riskleri ve dezavantajları var mıdır?

Henüz gelişim aşamasında olan DeFi’nin bazı riskleri ve dezavantajları bulunur. Kimi zaman kullanıcıların hatalı işlemleri geri almada güçlük yaşadığı gözlemlenir. Ayrıca yeterli teknolojik altyapısı bulunmayan yerlerde yaşayanların sisteme erişim sağlaması zordur. Merkezsiz finansın risklerinden biri de dijital cüzdan kodlarıdır. Dijital cüzdan, kripto para birimi varlıklarınızı saklamanıza ve kullanmanıza olanak tanır. Bu nedenle uzun ve benzersiz kodlarla güvence altına alınır. Fakat dijital cüzdan kodunu unutmanız hâlinde varlıklarınıza erişiminiz mümkün olmaz.

DeFi ilkeleri ile oluşturulan ReFi nedir?

ReFi (Rejenerative Finance), blok zinciri teknolojisinin temellerinden doğar. Mali süreçlerde getiri hedefinin yanına karbon emisyonunu azaltarak dünyayı koruma fikrini de ekler. DeFi ile beraber gelen inovasyonlardan biridir. Merkeziyetsiz finans yaklaşımını yansıtan ReFi, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma amacı taşır. Bunun için doğal varlıklara yönelik projelerin blockchain evrenindeki parasal değerinden yararlanır.

ReFi (Onarıcı Finans)’ın amacı nedir?

ReFi, finans sektörüyle doğada sürdürülebilirliği bir araya getirir. Türkçe karşılığı onarıcı finans olan bu ekonomik yaklaşım, karbon emisyonunu ve gezegene verilen zararı minimuma indirmeyi amaçlar. Ayrıca Rejeneratif Finans, karbon kredileri için likit ve esnek bir piyasa oluşturur. Karbon kredisi özetle, Kyoto Protokolünü imzalayarak kotaya tabi tutulan ülkelerin her bir C02 tonluk sera gazı azaltımını bildirmesidir. Böylece mevcut karbon salınımı azaltma süreçleri, ReFi kapsamında blockchain sistemine taşınarak finansal süreçlere dâhil olur.

Doğayı korumayı amaçlayan ReFi modelinin çalışma prensibi nedir?

ReFi’nin çalışma prensibi, doğal varlıkların değerini tokenleştirmeye dayanır. Bu doğrultuda öncelikle korunması gereken ekolojik unsurların değeri, karbon yutaklarına*** göre belirlenir. Ardından bu değerleri korumaya yönelik projeler, token hâline getirilerek blockchain sistemine dâhil edilir. Son olarak varlıkların likiditesi**** ile hem karbon ayak izi azaltılır hem kullanıcıların getiri elde etmesi sağlanır.

Dünyadaki ReFi proje örnekleri nelerdir?

ReFi sistemiyle oluşturulan çok sayıda proje bulunur. Örneğin Regen Network, ekolojik sürdürülebilirliği hedefleyen projelerden biridir. Yanlış ekonomik yaklaşımların toprak verimliliğini etkilemesine odaklanır. Toprağı doğal yollarla beslemeyi amaçlayan rejeneratif arazi uygulamalarına yönelir. ReFiDao ise daha kapsayıcı projeler arasındadır. Karbon salınımı, eğitim, enerji, gıda, sanayi ve sağlık gibi farklı konularda çalışır. Bunlara ek olarak; Reneum, Powerledger ve KlimaDAO gibi daha pek çok ReFi projesi vardır.

Notlar:
*blockchain, kullanıcı bilgilerini merkezi olmayan bir sistemde depolayan veritabanı
**Bitcoin ve Ethereum dışındaki kripto para birimleri ya da blok zincirinde yer alan dijital varlıklar
***karbondioksidi depolayan doğal ya da insan yapımı sistemler
****nakde kolay çevrilebilme