Herkesin Konuştuğu Proje: Arbitrum

Eğer kripto-native yani uzun süredir ekosistemin içerisinde yer almıyorsanız bazı konuşulanları anlamlandırmak da zorlanabilirsiniz ki bu bir problem değil. O nedenle olabildiğince kolaylaştırmaya çalışarak anlatacağım. Dünya ateşten bir toptu demeyeceğim ama gelin biraz kripto yatırımcısının ve kullanıcısının ana amacına ve isyan etme nedenlerine göz atarak başlayalım. Kripto kullanıcıları hareket kabiliyetine önem verir. Blokzincir teknolojisini geleneksel finans sisteminden ayıran en önemli özelliği, bana kalırsa merkeziyetsiz olunmasının yanında , mobilize olmak ve olabilme fırsatı vermesi. 

Kripto ekosistemi ağlar ve düğümler üzerinden bu hareketi sağlar. İşin başını da bitcoin ve ethereum ağları çeker.Yaradılış felsefesi olarak bitcoin daha ağır ve saklama odaklı bir kripto para birimi olduğu için, ister istemez hızlı ve aktif kullanıcı Ethereum ağına çekilmiştir. 

Blokzincir teknolojisi 

Günümüz şartlarında blokzincir teknolojisini hayal edilen hızda kullanmak pek mümkün değil. Sistem, elimizdeki yazılımlar ve imkanlar kısıtlı demek belki daha doğru olacaktır. Yani siz Bitcoin’i 2009’da değil de 1909’da çıkarsanız da dahice olacaktı ancak gerçekleşmesi yine 100 yıl alacaktı. Proje doğru olsa dahi beklentilerimiz eğer elimizdeki yaşadığımız gerçeklik ile  çok uzak ya da zıt ise maalesef olmuyor. 

Bugün Bitcoin yine işin altını ve yol göstericisi ancak Ethereum da bu işin hızlı işlem ve ağ kapasitesi ile o altına giden kredi kartı. İnsanların tahammül seviyesinin düştüğü ve ilgi alanlarının 20 saniyeye kadar düştüğü günümüz şartlarında, hızlı ve atik olan her alanda kazanıyor. Gel gelelim ethereumun önündeki en büyük sıkıntı hızlı olması değil, sistemde işlemlerin pahalı olması. Uzun süredir ölçeklendirilme sıkıntısı adı altında Ethereum yaratıcıları farklı güncellemele ile çözüm arıyorlar. Hala da süreç bitmedi. Zaman zaman Ethereum-Killer (Ethereyum Öldürücüsü) adı altında projeler gündeme geliyor ancak genel ağ olarak başarılı olamıyorlar. 

Solana, Avax, Cardano bunlardan sadece birkaçı. Pandemi döneminde kendilerine has ağları olduğu için ilgi gören Solana, Avax gibi ağlar kendilerine yeterli yatırımı yapmadıkları ve ayı sezonuna denk geldikleri için kalıcı olamadı. Belki kalıcı olamadılar demek yerine altcoin olmaktan çıkamadılar demek daha doğru olacaktır. Sonuçta doğum tarihlerine baktığımız zaman Vitalik imzalı Ethereum’dan neredeyse 6 yaş daha küçükler. Bu da onları tecrübe açısından Ethereum’a karşı zayıf bırakıyor. 

Günümüze gelirsek Ethereum ağı, merkeziyetsiz uygulamalar ve kripto para projeleri oluşturmak isteyenler tarafından en fazla rağbet gören ağlardan biri ve ağdaki  ölçeklendirme sıkıntısı hala sürüyor. Peki bu neden önemli derseniz lütfen yazının başındaki soruya geri gidelim. Kripto yatırımcısının en büyük fantezisi zaten hareketli olabilmek. O nedenle siz o yatırımcıya bavulunu al gidersin ama bilet ücreti astronomik derseniz o adam o bileti değil daha ucuz bir ulaşım yolunu arar. Vergilendirme olmadan hareket imkanı veren bir yatırım aracında siz vergi yükünü yolculuğa verirseniz cebiniz aşınır. Zamanında 1 milyon dolarlık işlemde 123.000 dolarlık işlem ücreti ödeyenlerin olduğu haberlere taşınmıştı. Emin olun ki büyük balıklar için bu para nedir desek de , küçük yatırımcılarda yaşanacak bir sıkıntı eninde sonunda büyük balıkları da ürkütür. 

Piyasa aktörleri ve yazılımcılar soruna ne çözüm getiriyor? 

Bazı uzmanlar Ethereum'u ölçeklendirmenin en iyi yolunun zincir üzerinde ayarlama ve yükseltme olduğuna inanıyor, diğerleri bunun yerine ikinci katman çözümleri olarak bilinen farklı yolların uygunluğunu savundu.Nisan 2024 yarılanmasından önce özellikle NFT piyasasının Ethereum ağını kullanması nedeniyle sıkıntıların çözülmesi için yollar aranıyor. 

Bu konuda farklı görüşler ve çözümler mevcut, ancak en yakın ve akılcı çözüm olarak gözler ikinci katman çözümü Arbitrum olarak bilinen bu hizmet. Doğrudan soruna yönelik çözüm sunduğu için de hızlı bir şekilde ilgi görmeye başladı. Arbitrum, Offchain Labs tarafından geliştirilen ve 31 Ağustos 2021’de piyasaya sürülen bir yönetim projesi. Şu anda halihazırda Aave, Balancer, Band Protocol, Curve, Sushiswap ve Uniswap gibi en popüler merkezsiz finans projeleri verimliliği artırmak ve işlem ücretlerini düşürmek için Arbitrum’u kullanıyor veya kullanmak istiyor ve bu daha bir başlangıç gibi duruyor. 

Detaylara inersek, Arbitrum, Ethereum’un kullanıcı deneyimine zarar veren düşük verimlilik, yüksek işlem maliyetleri gibi sorunlarına çözüm getirmek amacıyla geliştirilmiş bir ikinci katman çözümü. Hız ve ölçeklenebilirlik özelliklerini ileri taşırken ilave gizlilik katmanları ekliyor. 

Abritrum ucuz ve kullanımı hızlı bir proje. Tüm işlem bilgilerini ana Ethereum blockchain’ine geri iletir. Ethereum saniyede yalnızca 14 işlem gerçekleştirebilirken, Arbitrum saniyede 40.000 işlemi destekliyor. Ethereum’da işlemlerin tamamlanması Ethereum’da birkaç dolara mal olurken, Arbitrum’da yaklaşık iki sente mal oluyor.

Aynı anda geçtiğimiz günlerde pek çok borsada listelenen ve işleme açılan Arbitrum hem adres sayısı hem de aktarım sayısı açısından Ethereum’u geride bıraktı. Hali hazırda,  Arbitrum 10 milyar tokene sahip ve bunun 1 milyar 275 milyonu dolaşımda. Yapılan ön elemeler sonrası  640 bin kişiye airdrop yapıldı. 184 gün sonra ikinci tur başlayacak. Piyasaya çıktığında 7.5 dolara kadar çıkan yönetim tokenı beklentilerle paralel olarak 1.5 dolarda seyrediyor.
 

Beste Uyanık'a ait diğer içerikleri okumak için:

• Altının Onsu 2.000 Dolar Olacak mı?
• NFT Nedir?
• FED’in Faiz Artırımları Ne Anlama Geliyor?