Dolar Niye Bu Kadar Önemli?

Dolayısıyla dünyada en yaygın olarak kullanılan döviz para birimi olan dolar, ABD’nin dünyayı kontrol altında tutmanın en önemli araçlarından birisi olarak görülmeye devam ediyor. ABD Başkanı Richard Nixon döneminin Hazine Bakanı John Connally’nin tarihe geçen sözünü unutmayalım;

"Dolar bizim paramız ama sizin probleminiz." 

Dolar Neden Bu Kadar Yaygın?

Biraz tarihin sayfalarını karıştıralım ve geçmişe yolculuk yapalım. Doların bu kadar yaygın kullanılmasının en önemli nedeni, 1944-1971 yılları arasında geçerli olan Bretton-Woods para sistemidir. 2. Dünya Savaşı sonrasında 44 müttefik ülkenin ABD liderliğinde kurdukları, ABD dolarının altına, diğer para birimlerinin de dolar üzerine altına sabitlendiği bu sistemin önemli bir özelliği, sistemdeki paralardan sadece doların altına dönüştürülebilir olmasıydı. Böylece elinde dolar biriken ülkelerin, nasıl olsa istedikleri zaman bunu altınla değiştirebilecek olmalarının getirdiği konforla, dolar tutmaya devam etmeleri gibi bir alışkanlık geliştirdi. 

Sistem Bittikten Sonra Da Doların Rezerv Para Kalmasının Sebebi

1971’de sistemin çökmesine rağmen, dünya ticaretinin büyük bölümünü yapan bu ülkeler bu doları kullanmaya ve rezerv para olarak tutmaya devam ettiler. Daha çok ülke bu parayı rezerv olarak kullanmaya başladıkça, bu görülen trend güçlenerek devam etti ve bununla birlikte uluslararası piyasada dolar bir tür güvenilir liman oldu. 

Dolar Kuru Hesaplayın!

Piyasadaki Dolar Adedi

Dolarla ilgili ilginç olan nokta ise istenildiği kadar çoğaltılabiliyor. Yani karşılıksız olsa da dolar basma yetkisi ABD Merkez Bankası Fed’de olmaya devam ediyor. 1913 yılında kurulan Fed’in  2008 yılına kadar 800 milyar dolara genişleyen bilançosu ile 2008 büyük finansal krizi sonrası 4 trilyon dolara, 2020 pandemi sonrası ise 7 trilyon dolara kadar genişledi. Bu bilanço genişlemesinin daha önce tarihte görüşmemiş büyüklükte olduğunu ekleyelim. Basılan dolarlarla piyasaların hareketlendiği de gözlendi. Yani FED piyasadaki doların miktarını dilediği zaman artırabilme yetisine sahip. Bunu pandemi zamanında yaptığı gibi yüksek seviyelerde de yapabiliyor, ihtiyaca göre daha az sayıda da dolar basabiliyor.

Türkiye’de de dolar mevduat hesaplarına olan ilgi üst düzeyde. TCMB tarafından açıklanan bilgilerde her ay toplam mevduat hesapları arasında döviz mevduatlarının yükselişini görebilirsiniz.  Bunda da yine doların dünya parası olarak görülmesinin etkisi büyük. Doların diğer paralar karşısında neden yükselip neden düştüğünü de iyi anlamak gerekiyor. Gelişmekte olan ülkelerin eğer ekonomisi sağlam temellere ve para politikalarına dayanmıyorsa, o ülkenin parası ile dolar arasındaki kurda büyük değişimler yaşanabiliyor ve de bu değişim genelde doların değer kazanması şeklinde gerçekleşiyor. 

Doları Dünya Parası Yapan Önemli Faktörler

Doları dünya parası yapan önemli faktörleri sıralarsak;

• ABD küresel ticaretin yüzde10’unu ve GSYH’nin 15’ini gerçekleştiriyor. ABD dünyanın hala en büyük ekonomisi. Bu da ülke parasının ticareti domine etmesini sağlıyor.
• Dünya ticaretinin yüzde 80’i dolarla gerçekleşiyor.
• Bugün dünyadaki 89 ülke parasını dolara bağlamıştır; 7’si ise doğrudan doları kullanıyor. 
• Merkez bankası rezervlerinin yüzde 60’ı dolar cinsinden tutuluyor. Amerike Birleşik Devletleri ile rakip olan görülen Rusya, Çin gibi ülkelerin paralarının rezerv para olarak tutulma oranları bu rakamın yanından bile geçmiyor.
• Borçların yüzde 40’ı ve günlük döviz işlemlerinin ise 90’ı dolar ile gerçekleşiyor. Yani hem firmalar hem de bireyler dolarla iş yapmayı tercih ediyor. 
• Dünya ticaretinin büyük bir kısmının gerçekleştirildiği deniz taşımacılığının ve okyanusların kontrolü ABD’dedir.
• Dünya’da çıkarılan tahvillerin yüzde 45’i dolarla gerçekleşiyor.
• Başta petrol, altın, gümüş gibi tüm emtialar dolarla fiyatlanıyor.
• Kolay ulaşılabilirlik de başka bir önemli nokta. Örneğin; Moskova’da bile döviz bürolarında dolarla işlem yapabiliyorsunuz. Bu da insanların yanında dolar bulundurması tercihine sebep oluyor. Tatile çıkmadan önce insanlar genel geçerliliği olan döviz olduğu için kendi ülkesinin parasını dolara çevirip öyle yola çkıyor. Gidilecek ülkenin parasına çevirmeden önce döviz hesaplama açısından da kolaylık oluyor. 
• ABD’nin ekonomik gücüne ek olarak siyasi ve askeri gücü de yine doların varlığının arkasındaki destek kuvvetler olarak sıralanabilir.
• Ekonomik açıdan kuvvetli olmayan ülkelerde döviz kurlarındaki yaşanan değişikliklerden dolayı da o ülkelerin vatandaşları paralarını dolarda tutmayı tercih ediyor. 

Herkese sağlıklı günler diliyorum...
Saygılarımla