Aracı Kurum Nedir?

Aracı kurumlar yatırımınızı doğru oran ve zamanda yapmanız açısından büyük önem taşır. Özellikle deneyimsizseniz aracı bir kurum sayesinde doğru seçim yapmanız daha kolay olabilir. Öyleyse borsada önemli bir rolü olan aracı kurum nedir?

Aracı Kurum Nedir? Görevleri Nelerdir?

Aracı kurum, sermaye piyasasına tabi işlemler yapma amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklara denir. Bir diğer tanımıyla menkul kıymetlerin ticaretinde yatırımcıları temsilen hizmet veren anonim şirket kuruluşlara aracı kurum adı verilir.

Borsalarda alım – satım gerçekleştiren yatırımcılar için ikinci grup aracılık hizmetlerinin önemi oldukça fazladır ve bu grup borsa üyeleri olarak nitelendirilir. Türkiye’de geçerli olan düzenlemeye göre; aracılık faaliyetleri ile aracı kurumlar Seri: V No: 46 Tebliğ ile düzenlenir.

İlgili düzenleme ile kurumlar; Sermaye Piyasası Kanunu m. 30/1’de sayılan faaliyetlerden en az birini yürütmek için kuruldan yetki belgesi alabilen kurum ve bankalar anlamına gelir. Ancak sermaye piyasası mevzuatında kurumların anonim şirket durumunda kurulmuş ve bankalar haricinde olan kuruluşları ifade ettiği belirtilir. Yetki belgesini ancak Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)’nun belirlediği aracılık faaliyetlerini gerektiği gibi uygulayanlar ve mevzuata sadık kalarak işlem yapan kurumlar alabilir.

Aracı kurumlar ile ilgili bilinmesi gereken bir başka detay ise dağılımdır. Peki aracı kurum dağılımı nedir? Aracı kurum dağılımı, borsada yer alan kurumların alım satım hareketlerini gösteren verilere verilen isimdir. Takas analizlerinde aracı kurum takas dağılımı olarak da adlandırılır. Ayrıca bu verilerin doğru okunması gerekir.

Doğru bir şekilde aracı kurum dağılımı nasıl okunur?

1. Bir kurumun ani bir şekilde toplu alım yapması uzun vadeli olarak değerlendirilebilir.
2. Gerçek alımların ilk sıralarda görünmemesi, alımların farklı kurumlar üzerinden yapıldığını gösterir.
3. Sadece günlük değil, haftalık ve aylık bazda da dağılım okunmalıdır.
4. Hisse takas analizlerinde dağınıklığın ortaya çıkması spekülatörler için olumludur.
5. Bir kurumun yüklü bir alım yapması, ilgili hisse senedi fiyatının yükseleceği anlamına gelebilir.
6. Yatırımcı beklentisi olan kurumlar hissedeki payını sürekli artırır.

Aracı Kurum Faaliyetleri Nelerdir?

Aracı kurum faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir:

• Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilerek ya da halka arz edilmeden satışı
• Yatırım danışmanlığı
• Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil tüm türev araçların alım – satım işlemlerine aracılık etmek
• Daha önce ihracı yapılmış olan sermaye piyasası araçlarının alım – satım işlemlerine aracılık etmek
• Menkul kıymetlerin geri alım ya da satım taahhütleri ile alım – satımına aracılık etmek (repo – ters repo)
• Portföy işletmeciliği ya da yöneticiliği

Yatırım araçları ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi olmak ve karşılaştırma yapmak için HangiKredi'den destek alabilirsiniz.

Borsa ve Aracı Kurumlar

Borsada kurumların faaliyet ve yetkileri son derece geniştir. Birikimlerinizi doğru değerlendirmeniz için seçtiğiniz aracı bir kuruma güven duymalı ve adımlarınızı beraber atmalısınız.

Aracı kurum borsa ve yatırımcı arasında bir köprü gibi görülebilir. Gerekli olduğu takdirde yatırımcıyı bilgilendirirler. Fakat işlevleri bunlarla sınırlı değildir. Yazımızın tamamında, kurumların borsadaki ve diğer konulardaki görev alanlarına değineceğiz.

Yatırım fonunun ne olduğunu öğrenmek ve hakkında detaylı bilgi edinmek için yazımızdan yararlanabilirsiniz.

Aracı Kurumların Kuruluş Koşulları

Aracı kurumların kurulabilmesi ve faaliyet gösterebilmeleri amacıyla belli koşulları sağlamaları gerekir. Gerekli olan şartlardan başlıca iki tanesi, kurumların anonim şirket olmaları ve belirli bir ödenmiş sermayeleri bulunmasıdır.

Aracılık yapan kurumların kurulması için gerekli olan diğer koşullar ise şu şekildedir:

1. Hisse senetlerinin tümünün nama yazılı olması
2. Hisse senetlerinin nakit karşılığı olması
3. Asıl sözleşmenin kanun hükümlerine ve kurul düzenlemelerine uygunluğu
4. Sermayenin yapılacak aracılık faaliyetlerinin çeşitlerine göre tebliğle belirlenen miktardan düşük olmaması
5. Kurucuların, kurum sahibi ve ortağı olmanın gerekli kıldığı finansal güç ve itibara sahibi olması

Birikimlerini borsa piyasasında değerlendirmek isteyen yatırımcıların özen göstermeleri gereken en önemli etkenlerden biri de aracı kurum tercihidir. Çünkü bu tercih, borsadaki kar-zarar durumunu anlamlı ölçüde etkiler.

Seçilen aracı kurum;

• Yasal olmaları ve mevzuatlara uygun olduklarını ifade eden yetki belgelerine sahip olmalı
• Yatırımcıya en avantajlı imkanları sağlamalı
• Düşük komisyon ücreti talep etmeli

Aracılık Faaliyetleri Neleri Kapsar?

Türkiye’de aracılık aktiviteleri düzenlemesi ile ilgili olarak; sermaye piyasasında aracılık, sermaye piyasası araçlarının, yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve hesabına, bir başkasının nam ve hesabına ya da kendi namına başkası hesabına ticari amaçla alım – satım işlemlerini içerir.

Bu aracılık işlemlerini sadece Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi sahibi olan kurumların yapması yasaldır.

Aracılık faaliyetleri düzenlemeye göre şu şekillerde olur:

• Halka arza aracılığı
• Alım satım aracılığı

Halka Arz Aracılığı

Daha önce ihraç edilmiş olan ama ilk kez halka açılacak olan sermaye piyasası araçlarının halka arzı birincil piyasa işlemleri arasındadır. Halka arza aracılık işlemleri iki türlü yapılabilir.

Bunlar; en iyi gayret aracılığı ve yüklenimli aracılık-aracılık yüklenimi türleridir.

En iyi gayret aracılığı; kurul kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının açıklama belgelerinde yer alan süre kapsamında satılmasını, satılmayan bölümün ise satış sahibine iade edilmesini ya da bunları satın almayı önceden belirtmiş olan üçüncü kişilere satılmasını anlatır.

Aracılık yüklenimi, kurul kaydında olan sermaye piyasası araçlarının; halka arz ile satılmasının ve satılmayan bölümünün, bedeli satış zamanı bitiminde tamamen ve nakden ödenerek satın alınmasını içerir. Buna bakiye yüklenim denir. Buna ek olarak bedeli satışın bitiminden önce hemen ödenmek koşuluyla hepsini satın alarak halka arzını da ifade eder. Buna da tümünü yüklenim adı verilir.

Alım – Satım Aracılığı

Önceden ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının borsa içinde ya da dışında ikincil piyasada alım satımın aracılığını kapsar. Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının borsalarda ilk kez alım – satım işlemlerine açılması ise halka arza aracılık işlemleri içinde sayılır.

Alım – satım işlemlerine aracılık faaliyetlerinde, müşteri ile kurum arasında genel bir kapsam sözleşmesi yapılır. Müşterinin emirleri bu sözleşme imzalanmasından sonra kabul edilir.

Kurumlar, Türkiye’de Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alarak belirlenen koşullar kapsamında borsada işlem gören-görmeyen hisse senetleri ile ilgili işlem yapabilirler.

Aracı Kurum Neden Önemlidir?

Aracı bir kurum olmadan yatırım işlemlerinizi yapamazsınız. Verilen al-sat emirlerini piyasaya ileten organ, aracı kurumdur. Bu yüzden yatırım ile ilgili her adımda kurumun önemi büyüktür.

Ayrıca bu kurumlar, yatırımcının işini kolaylaştırır. Alım-satım işlemlerinde danışmanlık yapar ve bunun karşılığında komisyon alırlar. Bu yüzden bir yatırımcı olarak, uygun fiyatlı aracılık faaliyeti veren bir kurum seçmenizi öneririz. Son olarak deneyimi olmayan bir yatırımcı iseniz, yanlış kararlar vermekten imtina etmek için de aracı kurumun ne kadar önemli olduğunu vurgulamakta yarar vardır. 

Aracı Kurum Komisyon Oranları Ne Kadar?

Aracı kurum komisyon oranları, seçilen aracı kuruma göre değişkenlik göstermektedir. Her aracı kurumda farklı bir komisyon oranı vardır. Aynı şekilde aracı kurum olarak hizmet veren bankalarda da bu oranlar değişkendir. Komisyon oranlarının hisse adedine göre ve hacim bazlı olmak üzere iki farklı türü vardır.

Aracı Kurum Güvenilir midir?

Aracı kurumlar, bu hizmeti verebilmek adına bazı yasal yükümlülükleri yerine getirmek durumundadırlar. Gerekli yükümlülükleri yerine getiren kurumlar, SPK tarafından yetkilendirilerek aracı olarak hizmeti vermeye başlarlar. Dolayısıyla “Aracı kurum güvenilir mi?” sorusunun cevabı, yetki belgesinde saklıdır. SPK tarafından verilen yetki belgesine sahip aracı kurumlar, her zaman güvenilirdir. Fakat bu güven, borsada yapacağınız her işlemden kâr elde edebileceğiniz anlamına gelmez. Aracı bir kuruma finansal bilgi ve yetkinlik konusunda güvenmek istiyorsanız, iyi bir araştırma yapıp doğru bir aracı kurum seçmelisiniz ya da aracı kurum tavsiyelerine göz atmalısınız.

Aracı Kurum Batarsa Ne Olur?

Aracı kurumlar ile çalışarak yatırım yapıyorsanız, “Aracı kurum batarsa ne olur?” sorusu aklınıza gelebilir. Aracı kurum, size sadece aracılık hizmeti verdiği için kurumun batması durumunda maddi kayıp yaşamanız söz konusu değildir. Satın almış olduğunuz bir hisse senedi ya da fon, Merkezi Kayıt İstanbul adı verilen bir sistemde kayıt altında tutulur. Bu kayıt sizin adınıza açılır ve aracı kurum ile ilgisi yoktur. Dolayısıyla aracı kurum batsa bile sahip olduğunuz hisseler kaybolmaz.